Ησουν εκεί;

on

Π ώς εκφράζεις άποψη όταν δεν παρευρισκόσουν στο γεγονός; Πώς δογματίζεσαι και φανατικά υποστηρίζεις την μία ή την άλλη πλευρά όταν δεν γνωρίζεις κανένα από τα εμπλεκόμενα πρόσωπα; Μήπως αρέσκεσαι στην ιδέα θύματος και θύτη, καλού και κακού, υιοθετώντας πάντα την πλευρά που θα σε παρουσιάσει στα μάτια των άλλων ως ένα συμπονετικό και με ιδιαίτερες ευαισθησίες άτομο; Μπορώ να υποθέσω τι σκέφτεσαι αυτή την στιγμή· “και βέβαια υπάρχει καλό και κακό, θύμα και θύτης, σε ποιο κόσμο ζεις; Δεν βλέπεις τι γίνεται κάθε μέρα γύρω σου;” Επιτρέψτε μου λοιπόν να απαντήσω αφηγούμενος μία πολύ προσωπική μου εμπειρία.
Πρέπει να ήταν το 2010, όταν χρειάστηκε να επισκεφτώ έναν αφροδισιολόγο ιατρό για μία ενόχληση που είχα στα γεννητικά μου όργανα. Μετά την εξέταση με διαβεβαίωσε ότι η ενόχληση δεν συσχετίζεται με κάποιο σεξουαλικά μεταδιδόμενο νόσημα αλλά μάλλον έχει προξενηθεί από κάποιο πολύ σκληρό ύφασμα που ερέθισε την περιοχή. Παρόλα αυτά μου δίνει παραπεμπτικό αιματολογικών εξετάσεων για σεξουαλικά μεταδιδόμενες ασθένειες ώστε να αποκλείσουμε όλες τις πιθανότητες. Τον ευχαριστώ και χωρίς να χάσω λεπτό κλείνω για την αμέσως επόμενη μέρα το πρώτο ραντεβού σε ένα πολύ γνωστό ιδιωτικό ιατρικό όμιλο υγείας.
Το άλλο πρωί στην υποδοχή του ιδιωτικού ιατρικού κέντρου μία από τις κοπέλες στην γραμματεία καταχωρεί τα στοιχεία μου, τις εξετάσεις που χρειάζομαι και τέλος με ρωτάει τον λόγο που τις κάνω. Θεωρώ ότι είναι μία ερώτηση που ενδεχομένως να αφορά το ιστορικό μου ή κάτι ανάλογο, οπότε αναφέρω εν τάχει την ιστορία. Μετά την ολοκλήρωση της δειγματοληψίας με ενημερώνει ότι θα έχω τα αποτελέσματα σε δύο εργάσιμες ημέρες. Φεύγω με μεγάλη προσμονή για το αποτέλεσμα, αλλά σχετικά καθησυχασμένος μιας και όλα αρχίζουν να κατασταλάζουν. Το ίδιο βράδυ λίγο πριν κοιμηθώ λαμβάνω ένα μήνυμα στο κινητό μου από έναν άγνωστο αριθμό.

“Καλησπέρα, είμαι η κοπέλα από το ιατρικό κέντρο. Σε παρακαλώ επειδή απαγορεύεται να επικοινωνήσω με ασθενή από το προσωπικό μου τηλέφωνο, μην αναφέρεις κάτι, θα χάσω την θέση μου. Θα ήθελες να βγούμε για να γνωριστούμε.”

Η απάντηση μου ήταν πολύ ευγενικά αρνητική, μιας και δεν είμαι υπέρ των τυχαίων γνωριμιών. Στα επόμενα λεπτά λαμβάνω ένα δεύτερο μήνυμα το οποίο εμπεριείχε μία φωτογραφία των γυμνών οπισθίων της, συνοδευόμενη με την ερώτηση

“Είσαι σίγουρος;”

Το δεύτερο μήνυμα της με έκανε να επιμείνω ξανά στην αρνητική απάντηση μου. Μάλιστα εκείνη την περίοδο μόλις είχα γνωρίσει μία κοπέλα και έτσι επιστράτευσα μία πιθανή σχέση μαζί της ως δικαιολογία για να την αποτρέψει.

“Ευχαριστώ δεν ενδιαφέρομαι, είμαι δεσμευμένος”.

Ένα τρίτο μήνυμα καταφθάνει αλλά αυτή την φορά η νέα φωτογραφία είναι από το γυμνό γεννητικό της όργανο, λέγοντας

“Δεν πειράζει που είσαι δεσμευμένος, και εγώ είμαι!”

Σε εκείνο το σημείο αποφάσισα ότι δεν χρειάζεται να συνεχίσω, και η επικοινωνία διακόπηκε. Ευτυχώς την ημέρα που πήγα να πάρω τα αποτελέσματα, αρνητικά σε όλα, απουσίαζε από την εργασία της.

Θα αναρωτιέστε ίσως πιο είναι το νόημα αυτής της ιστορίας, γιατί να την αναφέρω; Ακόμα πώς ως ελεύθερος άνδρας δεν εκμεταλλεύτηκα την ευκαιρία; Θα ξεκινήσω από το δεύτερο σκέλος της υποθετικής ερώτησης και υπερασπιζόμενος το ανδρικό φύλο θέλω να εκθέσω ότι λανθασμένα έχουν ταυτοποιηθεί συγκεκριμένες ατομικές συμπεριφορές με το σύνολο της αρσενικής ύπαρξης. Το γεγονός ότι κάποιος δεν μπορεί να οριοθετήσει τις αισθήσεις του βαραίνει αποκλειστικά το ίδιο το άτομο και όχι το σύνολο των ομοίων του. Ορίστε που στην ιστορία μου μία γυναίκα δεν μπορούσε να συγκρατηθεί και ένας άνδρας μπόρεσε. Από την άλλη στο επιχείρημα ότι αυτό το περιστατικό είναι η εξαίρεση στον κανόνα και συνήθως συμβαίνει το ανάποδο, έχω να αντιπαραβάλω ότι αν δεν λάβουμε υπόψιν μας και άλλες συνιστώσες θα καταλήξουμε σε λανθασμένα συμπεράσματα. Το γεγονός για παράδειγμα ότι οι άνδρες αφηγούνται τις “περιπέτειες” τους ενώ οι γυναίκες όχι, αλλοιώνει την ισορροπία ως προς το πλήθος των περιστατικών που συμβαίνουν στους άνδρες και στις γυναίκες, δίνοντας αναληθή στοιχεία.
Η διάδοση της συνεύρεσης με μία γυναίκα που είχε θετική έκβαση γίνεται στους κύκλους των ανδρών υποσυνείδητα ως απόδειξη της αξίας τους. Αυτό εξηγείται διότι σε κανονικές συνθήκες μία γυναίκα δύσκολα επιτρέπει την ερωτική συνεύρεση μαζί της, έχοντας από την φύση της μία πολύ αυστηρή κλίμακα αξιολόγησης των αρσενικών, ώστε τα δεύτερα να αποδείξουν ότι είναι άξια να σταθούν δίπλα στο εξαιρετικά επιλεκτικό θηλυκό. Αναφέρω την φράση “κανονικές συνθήκες” διότι τις τελευταίες δεκαετίες στην προσπάθεια εξίσωσης των δύο φύλων, κάποιες βιολογικές λειτουργίες καταπνίγονται στο βωμό του εκμοντερνισμού ώστε να αποδείξουν οι γυναίκες ότι είναι το όμοιες με τους άνδρες. Έτσι υιοθετούν συμπεριφορές οι οποίες είναι αντικρουόμενες με την φύση τους, και αλλάζοντας τους κανόνες του παιχνιδιού βρίσκονται σε δυσμενή θέση. Το χαρακτηριστικό της αυστηρής αξιολόγησης που έχει δωθεί από την φύση στην γυναίκα δεν είναι ένα τυχαίο γεγονός, αφού αναγκάζει με τον τρόπο αυτό τον άνδρα να προάγει τις ικανότητες του ώστε να αξιώσει την συντροφικότητα της, αλλά ταυτόχρονα να την προστατεύσει κατά την διάρκεια της κύησης και της μετέπειτα ανατροφής του νεογνού. Με την συνεχή απόρριψη της μοιάζει να εκπαιδεύει το αρσενικό ανεβάζοντας τον πήχη! Συνεπώς ενστικτωδώς όταν οι άνδρες εξιστορούν τις “επιτυχίες” τους αποδεικνύουν την ικανότητα και την αξία τους, αφού κατάφεραν κάτι αξιοσημείωτο και όχι διότι θέλουν να μειώσουν τις γυναίκες. Έτσι αποτελούν παράδειγμα προς μίμηση σε τυχόν ελεύθερα αρσενικά, δείχνοντας τους ότι ο δρόμος για την διεκδίκηση μίας γυναίκας είναι η δική τους ατομική πρόοδος.
Αυτά συνέβαιναν μέχρι περίπου δύο δεκαετίες πίσω, που η πλειοψηφία των γυναικών χρειάζονταν κάποια ραντεβού να γνωριστεί καλύτερα με τον δυνητικό σύντροφο. Σταδιακά στην εποχή μας ιδέες όπως εγκράτεια, υπομονή, σύνεση, αξιολόγηση της προσωπικότητας του άλλου άρχισαν να παρουσιάζονται
"Για μερικά λεπτά ευχαρίστησης δεν αξίζει να καταστρέψεις όλα αυτά που με τόσο κόπο έχτισες!"
ως οπισθοδρομικές και μπανάλ. Αν ένα ραντεβού δεν καταλήξει στο κρεβάτι επίθετα όπως ξενέρωτη, παλαιών αρχών και άλλα πολύ χειρότερα κοσμούν τις γυναίκες. Δυστυχώς στην προσπάθεια τους να συμβαδίζουν με την εποχή χωρίς να εξετάσουν αν τα μοντέρνα προστάγματα μειώνουν την αξία και των δύο φύλων μετατρέποντας τα σε καταναλωτικά αγαθά, έπεσαν στην παγίδα και μιμούμενες ανώριμες συμπεριφορές ανδρών αφέθηκαν ελεύθερες σε ότι βόλευε μια μερίδα καιροσκόπων. Αναφέρω μερίδα του ανδρικού πληθυσμού, διότι ακόμα μία φορά λανθασμένα κυριαρχεί η άποψη ότι όλοι αρέσκονται σε εύκολες ευκαιριακές σχέσεις. Σε αρκετές παρέες ανδρών σχολιάζεται αρνητικά η ανάλωση κάποιου μέλους της σε επαναλαμβανόμενες ρηχές σχέσεις αφού η στάση αυτή συνδέεται άμεσα με την έλλειψη σταθερότητας, συνεπώς καθιστά το άτομο ως ένα βαθμό αναξιόπιστο και σε άλλες εκφάνσεις της ζωής του.
Ανέφερα λοιπόν ότι οι άνδρες έχουν καλή πρόθεση εξιστορώντας ότι κέρδισαν την εύνοια μίας γυναίκας. “Και στις περιπτώσεις που κάποιοι εκφράζονται απρεπώς για την συνεύρεση με την σύντροφο τους;” Χωρίς να δραματοποιήσω το γεγονός και να γενικεύσω κατηγοριοποιώντας ξανά όλους τους άνδρες, σαφώς υπάρχουν ανάμεσα μας άνθρωποι χωρίς τρόπους και με χαμηλό επίπεδο καλλιέργειας, που το τελευταίο τους προτρέπει να λειτουργήσουν πιο κοντά στην ζωώδη φύση που όλοι έχουμε. Τονίζω όμως την λέξη άνθρωποι και όχι άνδρες διότι δεν έχω κανένα λόγο να μεροληπτήσω έναντι κανενός εκ των δύο φύλων, δήθεν τάχα για να επιδείξω την ευαισθησία μου προς τις κατατρεγμένες και ανυπεράσπιστες γυναίκες, κερδίζοντας ταυτόχρονα την εύνοια τους αλλά και την κοινωνική αναγνώριση, ως ανώτερα σκεπτόμενου άνδρα! Το τελευταίο είθισται στην εποχή μας να χρησιμοποιείται συχνά πυκνά ως Δούρειος ίππος για την εύκολη εξαγορά φθηνών ηθικών αξιών στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Πόσες φορές έχουμε γίνει μάρτυρες αξιολάτρευτων ευγενέστατων γυναικών να βωμολοχούν στο δρόμο σε αγενέστατους μισητούς άνδρες! Όπως προανέφερα, στην προσπάθεια εξίσωσης τους με το “δυνατό” φύλο γίνονται τόσο απρεπείς που πραγματικά χάνουν κάθε γυναικεία χάρη με την οποία είναι προικισμένες εκ φύσεως, και μετατρέπονται συμπεριφορικά σε άνδρες. Εντύπωση βέβαια μου προκαλεί το γεγονός ότι δεν κατανοούν πως μιμούμενες μίας τόσο απρεπούς συμπεριφοράς γίνονται όντως ισάξιες των ανδρών, αλλά των αγενών, αμόρφωτων ανδρών! Περίεργο η ισοτιμία των δύο φύλων να συνδέεται με την ενστέρνιση συμπεριφορών που δεν προάγουν, αντίθετα υποβαθμίζουν κιόλας!
Τώρα στην περίπτωση που δύο αρσενικά λογομαχούν ακολουθούν έναν άγραφο εσωτερικό κώδικα, και κατανοούν ότι κλιμακώνοντας την λογομαχία, ιδιαίτερα σε ένα περιβάλλον όπως ο δρόμος, αυξάνουν τις πιθανότητες για μία βίαιη εξέλιξη. Για αυτό αν παρατηρήσετε στην συντριπτική πλειοψηφία συνήθως μετά από μία δύο βωμολοχίες ο καθένας συνεχίζει τον δρόμο του. Το άκρως αντιφατικό με τις γυναίκες που προσπαθούν διακαώς να μιμηθούν την συμπεριφορά αγενών ανδρών, είναι ότι δεν λαμβάνουν υπόψιν τους αυτόν τον άγραφο κώδικα. Έτσι εκπέμπουν άθελα τους ή καμία φορά και εσκεμμένα μία πρόσκληση για βίαιη συμπλοκή, η οποία εξυπακούεται ότι είναι κατακριτέα ως συμπεριφορά, αλλά αν τυχόν προκύψει τότε θυμούνται να επικαλεστούν την γυναικεία φύση τους! Αν σε αυτό το σημείο θα με ρωτούσατε “Ακόμα και αν προκάλεσε έπρεπε να χτυπήσει γυναίκα;” Όπως προανέφερα η βία είναι κατακριτέα συμπεριφορά και δεν αξίζει σε κανέναν, συνεπώς η ερώτηση θα έπρεπε να ήταν “Ακόμα και αν προκάλεσε έπρεπε να χτυπήσει άνθρωπο;” Η ανεκτικότητα που έχουμε στη βία όταν πρόκειται μεταξύ ανδρών δηλώνει την υποκρισία μας για το δήθεν τάχα ανθρωπιστικό πνεύμα αλληλεγγύης και αποκαλύπτει ότι ενδόμυχα δεν ενδιαφερόμαστε πραγματικά για απόδοση δικαιοσύνης, αλλά αναζητούμε εξιλαστήρια θύματα και αποδιοπομπαίους τράγους προς τέρψη της αιμοδιψούς φύσης μας.
Πίσω λοιπόν στον προηγούμενο ισχυρισμό μου ότι οι άνδρες χαίρονται να προσφέρουν την βοήθεια και την προστασία τους προς τις γυναίκες. Προστασία από ποιους κινδύνους; Που ζούμε, σε ζούγκλες και κινδυνέουν οι σωματικά πιο αδύναμοι; Επιτρέψτε μου να επισημάνω ότι η οργάνωση μας σε μεγάλες κοινωνίες και η μετατροπή του περιβάλλοντος κατοικίας από την φύση σε τεχνίτες δομές μεγαλουπόλεων δεν εξάλειψε ταυτόχρονα βιολογικούς προγραμματισμούς της ανθρώπινης ύπαρξης, οι οποίοι αναπτύχθηκαν και διατηρήθηκαν χιλιάδες χρόνια στην εξελικτική πορεία του είδους μας. Μπορεί να μην κινδυνεύουμε από μία αγέλη άγριων ζωών αλλά εξακολουθούμε να είμαστε τρωτοί σε ασθένειες. Ίσως να μην φοβόμαστε ότι δεν θα βρούμε τροφή αλλά αγχωνόμαστε υπερβολικά με τα οικονομικά μας. Όσο και αν νομίζουμε ότι έχουμε εξελιχθεί, τα υπαρξιακά μας προβλήματα έχουν παραμείνει σταθερά στον πυρήνα τους και έχουν αλλάξει μόνο στην μορφή τους. Η οικονομική αβεβαιότητα προκαλεί βιολογικά τις ίδιες αντιδράσεις στον οργανισμό μας σαν να ερχόμασταν αντιμέτωποι με ένα λιοντάρι, διότι και στις δύο περιπτώσεις τίθεται θέμα επιβίωσης. Δεν είναι τυχαίο ότι για κάθε 1% αύξηση της ανεργίας έχουμε αντίστοιχη αύξηση κατά 0,83% στις αυτοκτονίες. Συνεπώς αν δεν εντάξουμε σε οποιοδήποτε κοινωνικό πρόβλημα τις βιολογικές λειτουργίες που επηρεάζουν και διαμορφώνουν την συμπεριφορά μας, ώστε κατανοώντας αυτές να βοηθήσουμε στοχευμένα στην επίλυση του προβλήματος, θα κυνηγάμε ατέρμονα την ουρά μας ενοχοποιώντας από φανταστικούς εχθρούς μέχρι ο ένας τον άλλον.
Η απάντηση γιατί δεν εκμεταλλεύθηκα την “ευκαιρία” βρίσκεται σε μία ποιότητα του χαρακτήρα μας που ονομάζεται εγκράτεια, η οποία καλλιεργείται στον άνθρωπο, δηλαδή και στα δύο φύλα. Όπως μπορούμε να εκπαιδεύσουμε ένα σκύλο να περιμένει την εντολή του φροντιστή του για να φάει μία λιχουδιά, συμπεράνουμε ότι στην περίπτωση του ανθρώπου έχουμε απεριόριστες δυνατότητες να πειθαρχήσουμε στις επιθυμίες και στις αισθήσεις μας. Η εγκράτεια ως ποιότητα του χαρακτήρα ενός ατόμου αναπτύσσεται από πολύ μικρή ηλικία σε θέματα που φαινομενικά είναι άνευ σημασίας. Για παράδειγμα η αναμονή για το μεσημεριανό φαγητό ώστε να συγκεντρωθεί όλη η οικογένεια, η προσμονή μίας γιορτής για γλυκό, ή έστω του Σαββατοκύριακου, σε βάθος χρόνου μπορούν να βάλουν τις βάσεις, πάνω στις οποίες να οικοδομηθούν μετέπειτα δυσκολότερες προκλήσεις για εγκράτεια. Πυλώνας για την πρακτική της εγκράτειας είναι η άρνηση, και στην περίπτωση των παιδιών τα “όχι” που εισπράτουν από τους γονείς τους. Η στέρηση μέσω της άρνησης αφενός μαθαίνει το νεαρό άτομο να διαχειρίζεται τα συναισθήματα του και τις ορέξεις του, αφετέρου αποκαλύπτει και την οπτική ότι δεν γίνεται πάντα αυτό που θέλεις στη ζωή! Έτσι σταδιακά όχι μόνο δέχεται την άρνηση ως μία εξίσου πιθανή και απόλυτα φυσική απάντηση, αλλά ταυτόχρονα αποκτά και την ικανότητα να αρνείται με την σειρά του οριοθετώντας την ύπαρξη του στον κόσμο. Χαρακτηριστικά θυμάμαι την μητέρα μου στην ερώτηση “γιατί μου είπες όχι σε αυτό που ζήτησα” να απαντά “όταν σου λέω ναι, γιατί δεν με ρωτάς γιατί μου είπες ναι;” Μπορεί να μοιάζει ότι έπαιζε με τις λέξεις, αλλά στην πραγματικότητα μου έδειχνε ότι σε οποιαδήποτε ερώτηση μου υπάρχουν ισόποσες πιθανότητες κατάφασης και άρνησης. Δυστυχώς οι περισσότεροι γονείς φοβούνται μήπως χάσουν την εύνοια των παιδιών τους - το γιατί έχουν ανάγκη την εύνοια τους είναι ένα σκοτεινό θέμα προς συζήτηση - και όχι μόνο δεν στερούν απλά καθημερινά αιτήματα αλλά γίνονται ολοένα και πιο υποχωρητικοί στις αλόγιστες τυχαίες απαιτήσεις τους, οι οποίες είναι φυσιολογικές αφού τα παιδιά μέχρι να ωριμάσουν από τα διδάγματα των γονιών τους έχουν ως επί το πλείστον παράλογες απαιτήσεις! Παρατηρήστε στο σουπερμάρκετ πόσα παιδιά ανοίγουν διάφορα προϊόντα εκείνη την στιγμή, λες και αν περίμεναν μίση ώρα μέχρι να φτάσουν στο σπίτι τους θα πάθαιναν κάτι. Δεν ξέρω βέβαια τι είναι χειρότερο, ότι το επιτρέπουν οι γονείς τους ή “κρατήσαμε το περιτύλιγμα και το πληρώσαμε στο ταμείο” μίας και το χειρότερο που υποψιάζονται σε αυτή την πράξη τους είναι η αποφυγή πληρωμής και όχι το δίδαγμα να μην γινόμαστε έρμαια των ορέξεων και των απολαύσεων!
Αυτή λοιπόν η εγκράτεια στα μικρά καθημερινά ζητήματα όσο μεγαλώνει το άτομο μπορεί να καλλιεργηθεί και να ενδυναμωθεί προς διάφορες κατευθύνσεις. Μεταξύ προεφηβείας και εφηβείας οι συζητήσεις με τους γονείς εμπεριέχουν πλήθος πληροφοριών για την σεξουαλική συμπεριφορά και τις κρίσιμες αποφάσεις που θα κληθεί να επιλέξει το νεαρό άτομο. Θυμάμαι τον πατέρα μου ως οδηγό ταξί να μου έχει εξιστορήσει περιστατικά στα οποία του δόθηκε η ευκαιρία να εξαργυρώσει σε είδος μία μίσθωση διαδρομής. Κάποιες γυναίκες πελάτισσες όταν έφταναν στον προορισμό τους αποκάλυπταν ότι δεν είχαν χρήματα μαζί τους και είτε άφηναν ένα ρολόι ή κάποιο κόσμημα ευτελούς αξίας και μπαίνοντας σε μία πολυκατοικία με την πρόφαση να φέρουν χρήματα εξαφανίζονταν, είτε ρωτούσαν αν ο οδηγός είχε υπόψιν του κάποιο απόμερο μέρος για να ξεχρεώσουν την διαδρομή!

“Και τι έκανες μπαμπά;” ρώταγα.

“Δημήτρη, δείχνω προς την φωτογραφία πάνω στο ταμπλό που σε έχω μωρό, χαρίζω την κούρσα να πάνε στην ευχή του Θεού και της Παναγίας! Επίσης η μητέρα σου είναι κλάσης ανώτερη από όλες αυτές που δεν σέβονται τον εαυτό τους! Παιδί μου για μερικά λεπτά ευχαρίστησης δεν αξίζει να καταστρέψεις όλα αυτά που με τόσο κόπο έχτισες, να το θυμάσαι πάντα αυτό! Από την άλλη που ξέρω τι είναι ο κάθε άνθρωπος. Και ελεύθερος να ήμουν πάλι το ίδιο θα έκανα. Ξέρεις πόσους παρορμητικούς συναδέλφους έχουν ληστέψει με αυτό το τέχνασμα; Πάντα να βλέπεις μακρυά πριν κάνεις κάτι!”

Οι συζητήσεις μέσα στα χρόνια με βοήθησαν να αποκτήσω μία κριτική σκέψη και παρατηρώντας όσο το καλύτερο μία κατάσταση να υπολογίζω πιθανές εκβάσεις, πάντα με γνώμονα ότι δεν ζω σε έναν αγγελικά πλασμένο κόσμο. Η αφέλεια ότι οι άνθρωποι λειτουργούν με σύνεση και λογική χρειάζεται να εγκαταλειφθεί, ιδιαίτερα όταν πρόκειται για άτομα που δεν έχουμε την παραμικρή ιδέα για το ποιόν τους. Με υπομονή χωρίς την παρόρμηση να οδηγεί κάθε απόφαση μας, και βιώνοντας διαφορετικές καταστάσεις μαζί τους θα κατανοήσουμε σταδιακά σε ένα καλό βαθμό ποιοι πραγματικά είναι. Έχοντας κατά νου την φράση “για μερικά λεπτά ευχαρίστησης σκέψου τι διακινδυνεύεις” αρνήθηκα διάφορες προτάσεις μέσα στα χρόνια οι οποίες εν δύναμη θα μπορούσαν να έχουν μία δυσάρεστη εξέλιξη.
Έτσι και εκείνο το βράδυ με την κοπέλα από το ιατρικό κέντρο, παραμέρισα την επιφανειακά “καλή ευκαιρία” και η πρώτη σκέψη μου ήταν πώς με εμπιστεύεται χωρίς να με γνωρίζει; Αν είμαι βίαιος; Αν είμαι σε θέση να την βλάψω γενικότερα; Για το προφίλ ενός τέτοιου ανθρώπου, η συμπεριφορά αυτής της κοπέλας θα του άνοιγε διάπλατα τις πόρτες ώστε να δράσει ανενόχλητος. Συνεπώς δύο τα τινά· είτε ήταν εντελώς αφελής και παρορμητική χωρίς κανένα έλεγχο στις ανάγκες της, σε τέτοιο βαθμό που καταντάει ανόητο, είτε μπορεί να αρέσκονταν να παίξει κάποιο αρρωστημένο παιχνίδι με τον σύντροφο της! Παρατραβηγμένο θα σκεφτόταν κάποιος που θα ήθελε να εκμεταλλευτεί μία ευκαιριακή ερωτική βραδιά, αλλά είσαι τόσο σίγουρος ώστε να αποκλίσεις ένα τέτοιο ενδεχόμενο; Ακόμα και επιτηδευμένο να μην ήταν, τι θα συνέβαινε αν ο σύντροφος της είχε αντιληφθεί κάτι και μας έβρισκε μαζί; Αυτός με την σειρά του σε τι συναισθηματική κατάσταση θα βρίσκοταν και πώς θα αντιδρούσε; Έχουν καταγραφεί περιστατικά δολοφονιών εν βρασμό ψυχής! Οι παραπάνω αστραπιαίες σκέψεις με οδήγησαν να πράξω το σωστό και για τους τρεις μας, διότι όχι μόνο προστάτευσα τον εαυτό μου αλλά δεν ενεπλάκη με δεσμευμένο άνθρωπο διασφαλίζοντας τους ηθικούς μου κανόνες.
Αισίως λοιπόν φτάσαμε στο πρώτο σκέλος της ερώτησης, γιατί ανέφερα αυτή την προσωπική εμπειρία. Από τη βασική μέχρι τις επιμέρους βοηθητικές ιστορίες, εύκολα μπορούμε να αποφανθούμε ότι γενικά η ανθρώπινη φύση είναι εξερευνητική, αυτό που στην καθομιλουμένη ονομάζουμε “ψάχνεται”. Η εξερεύνηση παρόλο που είναι ένα αναγκαίο χαρακτηριστικό κάθε
"Ο δονκιχωτισμός, η μανία του ατόμου να διορθώνει τα κακώς κείμενα της κοινωνίας και να υπερασπίζεται τους καταπιεσμένους"
έμβιου οργανισμού αφού από αυτήν εξαρτάται η επιβίωση αλλά και η εξέλιξη του, δεν παύει να εγκυμονεί κινδύνους. Η αξιολόγηση της κατάστασης για αυτά που ενδέχεται να κερδηθούν σε σχέση με αυτά που θα διακινδυνευθούν ονομάζεται ρίσκο. Η λέξη ρίσκο προέρχεται από τον ιταλικό όρο του δεκάτου έβδομου αιώνα riscare, και σημαίνει “τολμώ να πράξω κάτι”. Ως άνθρωποι πάμπολλες φορές στην ιστορία έχουμε τολμήσει να πράξουμε, ρισκάροντας ακόμα και την ζωή μας, μαχόμενοι για ιδανικά και αξίες προς όφελος του συνόλου εξασφαλίζοντας ένα αξιοπρεπές μέλλον για τις επόμενες γενιές. Στον αντίποδα πάλι ως άνθρωποι έχουμε ρισκάρει εξίσου πάμπολλες φορές την ζωή μας για ανούσιες και ευκαιριακές απόλαυσης. Σε όποια εκ των δύο περιπτώσεων η ιστορία κατέγραφε τα πεπραγμένα και μετέπειτα εκ του αποτελέσματος το σύνολο της κοινωνίας έκρινε αν άξιζε το ρίσκο ή όχι. Παρόλα αυτά πάντα η ευθύνη για την έκβαση βάραινε το ίδιο το άτομο ή την ομάδα ατόμων, και είτε τους απονέμονταν τα εύσημα είτε αποδοκιμάζονταν και τιμωρούνταν.
Σε μία εποχή, σαν αυτή που ζούμε, που εξ ορισμού θυματοποιεί μία συγκεκριμένη ομάδα ανθρώπων και δαιμονοποιεί μία άλλη, ελλοχεύει ο κίνδυνος να υπάρξουν καιροσκόποι που θα εκμεταλλευθούν αυτή την άνιση αντιμετώπιση. Αν δεχθούμε ότι κάθε άνδρας είναι αποκλειστικά υπεύθυνος για ότι ισχυρίζεται μία γυναίκα, τότε δίνουμε το πράσινο φως για μία ατελείωτη σειρά αδικιών εις βάρος των ανδρών. Φανταστείτε για παράδειγμα να πήγαινα εκείνο το βράδυ στο σπίτι της κοπέλας και μετά εκείνη να ισχυριζόταν ότι την κακοποίησα. Αν απαντήσετε στην παραπάνω πρόταση “για αυτό και δεν πήγες” αυτόματα αποδέχεστε το γεγονός ότι υπάρχουν ραδιούργες και μοχθηρές γυναίκες, που σαφώς και υπάρχουν αφού ανήκουν στο ανθρώπινο είδος και οι άνθρωποι έχουν την δυνατότητα και να βλάψουν. Αν από την άλλη απαντήσετε “αποκλείετε μία γυναίκα που προσκαλεί σπίτι της έναν άγνωστο να κάνει κάτι τέτοιο” τότε δέχεστε εξ ορισμού ότι όλες οι γυναίκες ανεξεραίτως είναι καλοκάγαθες και ευγενικές ψυχές με σώας τα φρένας, κάτι που έρχεται σε πλήρη αντίφαση με την ανθρώπινη φύση τους!
Περίπου από τις αρχές του εικοστού πρώτου αιώνα η αφήγηση για ευάλωτες κοινωνικές ομάδες ολοένα και εξαπλώνεται. Αδύναμες γυναίκες που τις εκμεταλλεύονται, αδύναμα παιδιά που πέφτουν θύματα “λεκτικής βίας” στο σχολείο, αδύναμες μειονότητες που στοχοποιούνται από το γενικό κοινωνικό σύνολο και πολλές ακόμα που ξεπηδούν ανά τακτά χρονικά διαστήματα υποσκάπτουν ως αντιλήψεις συνεχώς την δυναμική της ανθρώπινης υπόστασης. Αυτή η συρρίκνωση ωθεί το άτομο να αντιλαμβάνεται τον κόσμο ολοένα και πιο επιθετικό απέναντι του και τον εαυτό του ολοένα και πιο ανίσχυρο. Άκρως αντιφατικό σε αυτό το απαισιόδοξο σενάριο είναι το γεγονός ότι αφού εν δυνάμει όλοι έχουμε έστω ένα λόγο να ανήκουμε σε έστω μία ευάλωτη κοινωνική ομάδα και από στιγμή σε στιγμή θα βρεθούμε σε μία δυσμενή θέση, ποιος τελικά απομένει δυνατός που θα αγωνιστεί για να αλλάξει την κατάσταση; Αν κάποιοι από εμάς έχουμε το σθένος και την δύναμη ως ευνοημένοι όπως υποστηρίζει η αφήγηση αυτή, να δώσουμε την μάχη μήπως είμαστε εμείς στα μάτια των “αδύναμων” οι καταπιεστές τους από την στιγμή που κάθε προσπάθεια ανάγεται στο δίπολο δυνατού - αδύναμου, θύτη - θύματος, καταπιεστή - καταπιεσμένου; Συνεπώς οδηγούμαστε σε ένα αδιέξοδο που ενισχύει την συνεχόμενη επίρριψη ευθυνών σε ολοένα και περισσότερους εχθρούς αποκύημα της φαντασίας. Αυτό το μοτίβο θυμίζει τον ήρωα του Θερβάντες Δον Κιχώτη, ο οποίος έβλεπε τους ανεμόμυλους ως γίγαντες που επιτίθονταν στο χωριό. Ο δονκιχωτισμός, δηλαδή η μανία του ατόμου να διορθώνει σύμφωνα με τον ίδιο, τα κακώς κείμενα της κοινωνίας και να υπερασπίζεται τους καταπιεσμένους είναι ένας εύκολος και ανέξοδος δρόμος ώστε να ηρωοποιήσει κάποιος τον εαυτό του. Μαχόμενος εκ του ασφαλούς με εικονικούς εχθρούς δεν διακινδυνεύει απολύτως τίποτα και για αυτό με την “μάχη του” δεν επιφέρει καμία ουσιαστική αλλαγή στον κόσμο, παρά μόνο κερδίζει την εύνοια των ρομαντικών ομοίων του! Το φαινόμενο αυτό συναντάται καθημερινά στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, όπου οι πολεμιστές της κοινωνικής δικαιοσύνης με ορμητήριο την καρέκλα του γραφείου τους επιτίθενται προς όλους αδιακρίτως με την ψευδαίσθηση ότι συνετέλεσαν στην αλλαγή του κόσμου. Το γεγονός ότι με αυτό τον τρόπο δεν επιφέρουν κανένα ρεαλιστικό αποτέλεσμα παρά μόνο κάποιες άσκοπες λεκτικές διαμάχες και μερικά like ούτε που το έχουν αναλογιστεί!
Στερώντας την ευθύνη των πράξεων που φέρουν εκατέρωθεν οι άνθρωποι σε ένα συμβάν, και επιρρίπτοντας το φταίξιμο μόνο στην μία πλευρά καθιστούμε την άλλη πλευρά άνευ ευθυνών, δηλαδή ανεύθυνη! Ανεύθυνο όμως είναι το άτομο το οποίο δεν χρησιμοποιεί την κριτική του ικανότητα ώστε να αξιολογήσει την κατάσταση και να πράξει αναλόγως. Συνεπώς αναφερόμαστε σε ένα μη σκεπτόμενο άτομο, που μπορεί να περιπλανάται εδώ και εκεί έχοντας άγνοια κινδύνου και των πράξεων του. Εκτός της περίπτωσης ενός παιδιού, που η παραπάνω περιγραφή είναι μία προσωρινή φυσική κατάσταση μέχρι να ενηλικιωθεί - θεωρητικά οι γονείς του φροντίζουν να του αναπτύξουν την μέγιστη ανάληψη ευθύνης για τις πράξεις του - η υιοθέτηση της από έναν ενήλικα μόνο βλαπτική για τον ίδιο και επικίνδυνη για το σύνολο μπορεί να είναι.
Στην περίπτωση της ακούσιας αποποίησης ευθυνών λόγω άγνοιας ή μη σωστής καθοδήγησης από το κοινωνικό περιβάλλον το μόνο που καταφέρνει είναι η καλλιέργεια ενός κλίματος που αποδυναμώνει το ανθρώπινο πνεύμα καθιστώντας το άτομο ανήμπορο να πράξει διαφορετικά, αφήνοντας το έρμαιο της τύχης. Όταν η τύχη έχει τα ηνία της ζωής ενός ανθρώπου ο τελευταίος ζει κάτω από την σκιά του κινδύνου. Καθημερινά κάθε αλληλεπίδραση του με τον έξω κόσμο μοιάζει εφιαλτική αφού ανά πάσα στιγμή, τυχαία, θα συμβεί κάτι ανεπανόρθωτο. Αυτή η συνεχόμενη κατάσταση εγρήγορσης ανεβάζει υπερβολικά τα επίπεδα κορτιζόλης βλάπτοντας συστήματα όπως το ανοσοποιητικό και όργανα. Οι εικονικοί τυχαίοι κίνδυνοι που ενδέχεται να προκύψουν δραματοποιούνται τόσο πολύ στον ανθρώπινο νου, που τελικά αποκτούν σάρκα και οστά έχοντας τελικά εμφανή καταστρεπτικά αποτελέσματα. Αν από την άλλη δεν είναι έρμαιο της τύχης, τότε είναι έρμαιο στις επιλογές των γύρων του, αφού ξανά δεν φέρει καμία ευθύνη για τις δικές του πράξεις, δηλαδή είναι ένα άβουλο πλάσμα, ένα πιόνι!
Υπάρχει όμως και η περίπτωση της εκούσιας αποποίησης ευθυνών και τις επίρριψης τους σε τρίτους. Χρησιμοποιώντας την τεχνική αυτή ως ασπίδα, το άτομο βρίσκεται συνεχώς στο απυρόβλητο υιοθετώντας τον ρόλο του θύματος που οι υπόλοιποι εκμεταλλεύτηκαν. Ο ρόλος του θύματος ενεργοποιεί την συμπόνια στο κοινωνικό σύνολο, με αποτέλεσμα να είναι εξαιρετικά δύσκολο να διατηρήσει μία αμερόληπτη προσέγγιση. Γνωρίζοντας αυτό το χαρακτηριστικό πολλές φορές τα υποτιθέμενα “θύματα” είναι ένας λύκος ντυμένος πρόβατο ώστε να δράσει ανενόχλητος έχοντας κερδίσει την εύνοια της ομάδας.
Εκθέτοντας τα παραπάνω κανένας λογικά σκεπτόμενος άνθρωπος ο οποίος θα ενδιαφέρονταν πραγματικά για την ισοτιμία των δύο φύλων και την πρόοδο της κοινωνίας δεν θα υποστήριζε μία μονοδιάστατη προσέγγιση και την ρομαντική αφήγηση του αθώου κατατρεγμένου θύματος που το εκμεταλλεύεται ένας ένοχος ζοφερός θύτης. Η ανάληψη των ευθυνών που αναλογούν και προς τις δύο πλευρές προάγει στο άτομο την κριτική σκέψη, την αξιολόγηση και την επίγνωση στις τελικές αποφάσεις με τα αντίστοιχα αποτελέσματα. Αυτή είναι και η πραγματική έννοια της ελευθερίας που θα οδηγήσει ουσιαστικά σε μία διαφωτισμένη κοινωνία η οποία θα έχει το θάρρος πρώτα να τολμάει να σκέφτεται και μετά να πράττει χωρίς την ανάγκη καθοδήγησης από άλλους.

Θέλουμε ελεύθερα σκεπτόμενους δυνατούς ανθρώπους που να αναλαμβάνουν τις συνέπειες των πράξεων τους ή αδύναμους, πιόνια σε μία σκακιέρα να εξυπηρετούν ανά εποχές τα σχέδια άλλων;


Δημήτρης Σ. Παπαδάκης

Σχετικά άρθρα
Αυτοκυριαρχία
Ένας διάλογος με συνομιλητή το νου
Συγχώρεση, ένας ύμνος ενάντια στη βία
Photo by Lux Graves on Unsplash