Χωρίς να το γνωρίζουν οι άνθρωποι έλκονται στην
πρακτική της yoga ώστε να καταφέρουν να κυριαρχήσουν στο δυσκολότερο πλάσμα
αυτής της ζωής, στον εαυτό τους! Είναι πραγματικά ασύλληπτα τα δεινά που
προκύπτουν στην ανθρώπινη ύπαρξη με την έλλειψη αυτοκυριαρχίας.
Ο νους που βρίσκεται σε διάσπαση μπορεί πολύ εύκολα να οδηγήσει το
άτομο στα όρια της παράνοιας, ακυρώνοντας την μία σκέψη του με την αμέσως
επόμενη, καταλήγοντας σε αδιέξοδα που με την σειρά τους φέρνουν αδράνεια και
στασιμότητα. Το αδιέξοδο αυτό όσο και αν προσπαθούμε να το καλύψουμε με την
υπερκατανάλωση αγαθών, ουσιών, ή ακόμα και την στροφή μας προς άλλες μορφές
κυριαρχίας έναντι ανθρώπων και ζώων, θα παραμείνει σταθερό και θα μεγαλώνει.
Μόνο όταν αντιληφθούμε ότι η απάντηση βρίσκεται στον ίδιο μας τον εαυτό, στον
έλεγχο του, μόνο τότε θα λυτρωθούμε από το βασανιστήριο των αδιάλειπτων
σκέψεων και επιθυμιών που το μόνο που προάγουν είναι η τέρψη της παροδικής
στιγμής.
Έτσι όσοι άνθρωποι αντιλαμβάνονται αυτή τη “φασαρία” στο νου και το χάος στη
ζωή τους αναζητούν τρόπους ώστε να το διαχειριστούν και να το περιορίσουν.
Ασκούμενοι κάθε ηλικίας και φύλου στρέφονται στην πολλά υποσχόμενη πρακτική
της yoga ευελπιστώντας την κατάκτηση της ηρεμίας και μίας συνολικής ευεξίας
για την υπόστασης τους. Ενώ ομολογουμένως η πρακτική βελτιώνει και ενισχύει
πτυχές του χαρακτήρα του ασκούμενου που είναι απαραίτητες έτσι και αλλιώς στη
ζωή του, το παράδοξο είναι ότι η πρακτική της Ashtanga θα “πατήσει” πάνω σε
αυτές τις πτυχές, κάτι που μαρτυρά ότι έστω και σε λανθάνουσα μορφή χρειάζεται
να προϋπάρχουν στον μαθητή.
Η στωικότητα στον άνθρωπο αποτελεί τον καταλύτη για εντελώς διαφορετικά
αποτελέσματα σε κάθε κατάσταση. Η στωικότητα, ως η στάση του ατόμου να
αντιμετωπίζει με καρτερικότητα τα δεινά της ζωής και τις δυσάρεστες
καταστάσεις δύναται να αποκαλύψει νέα δεδομένα, αφού με το πέρασμα του χρόνου
κάθε κατάσταση ξεδιπλώνεται περαιτέρω. Στην πρακτική της yoga υπάρχουν πολλά
σημεία, διαφορετικά για τον καθένα, που θα προτιμούσε να αποφύγει, να τρέξει
μακρυά τους πιστεύοντας ότι δεν θα τα αντιμετωπίσει ποτέ! Τα σημεία αυτά στην
ουσία είναι σαν τις δυσάρεστες καταστάσεις της ζωής που είτε αρεσκόμαστε να
τις ξορκίζουμε ώστε να μην μας συμβούν είτε θα θέλαμε κάποιος να τις έλυνε για
εμάς! Αυτός είναι και ο λόγος που περνάμε επιφανειακά τις asanas αυτές,
αναπνέοντας ταχύτερα ή προσποιούμαστε υποσυνείδητα ότι δεν μπορούμε να τις
εκτελέσουμε λόγω κάποιας ανεπάρκειας μας.
Ακόμα και αν κάποιος μπορούσε να λύσει για εμάς αυτά τα προβλήματα, έστω
σε κάποιες περιπτώσεις, ουσιαστικά θα ήταν καταστροφικό, από την στιγμή
που τα σημαντικότερα προβλήματα όχι μόνο θα κληθούμε να τα αντιμετωπίσουμε
μόνοι μας, αλλά θα τα βρούμε μπροστά μας μην έχοντας την δυνατότητα
παράκαμψης τους. Όταν αναφέρω μόνοι μας δεν εννοώ κυριολεκτικά
"Όταν οι λεπτοφυείς ποιότητες δεν συναντώνται στο δίποδο πλάσμα,
εξακολουθεί να αναγνωρίζεται ως άνθρωπος;"
χωρίς συνανθρώπους δίπλα μας. Η επιλογή των αποφάσεων, δράσεων και των
συμμάχων που θα έχουμε στο πλευρό μας, έγκειται στην ατομική μας επιλογή και
πάνω σε αυτό αναφέρεται το μόνοι μας. Η επιφανειακή προσέγγιση μίας asana,
ομοίως με μία κατάσταση της ζωής, στερεί την συλλογή στοιχείων που θα μας
βοηθούσαν στην αξιολόγηση της, ώστε να γίνουμε ικανότεροι και τελικά να την
διαχειριστούμε. Σαν να μην έφτανε αυτό μεταθέτει συνεχώς στο μέλλον το ίδιο
πρόβλημα που εξελίσσεται σταδιακά σε ένα τέρας![1]
Η στωική προσέγγιση δίνει το χρονικό περιθώριο στο άτομο να παρατηρήσει και
να αποδομήσει όλες τις συνιστώσες της κατάστασης. Ο συνδυασμός των αντίθετων
δυνάμεων που θα προκύψουν, θα οδηγήσει σε μία διευρυμένη οπτική,
αποτρέποντας με αυτό το τρόπο ακραίες συμπεριφορές και αποφάσεις εν βρασμώ
ψυχής, οι οποίες προέρχονται από την ενστικτώδη, ακαριαία αντίδραση σε όποιο
εξωτερικό ερέθισμα.
Ενστικτώδεις αντιδράσεις μπορεί να συναντήσει κάποιος αν παρατηρήσει το
ζωικό βασίλειο. Μία αντιλόπη για παράδειγμα, όταν δει φουσκάλες στην
επιφάνεια του νερόλακκου που ξεδιψάει, αμέσως πετάγεται τρομαγμένη διότι
αντιδρά σαν να υπάρχει αλιγάτορας κάτω από την επιφάνεια του νερού! Η
ξαφνική αυτή κίνηση τρομάζει ολόκληρο το κοπάδι το οποίο τρέπεται σε φυγή,
όντας το ζώο βιολογικά προγραμματισμένο αν φοβηθεί το ένα να φοβηθούν και τα
υπόλοιπα! Μέσα στον πανικό τους οι αντιλόπες ποδοπατούν η μία την άλλη, με
όποιες απώλειες επιφέρει αυτό, και στην προσπάθεια τους να ξεφύγουν από έναν
αλιγάτορα που ενδεχομένως να κρυβόταν κάτω από το νερό, πέφτουν τελικά πάνω
σε μία αγέλη από λιοντάρια και κατασπαράσονται! Η ενστικτώδης αντίδραση μίας
αντιλόπης σε έναν υποθετικό κίνδυνο, που έμοιαζε ότι γλίτωσε το κοπάδι,
τελικά το οδήγησε σε έναν υπαρκτό κίνδυνο που είχε απτά καταστρεπτικά
αποτελέσματα!
Η εγκράτεια και η παράταση της επιβράβευσης καλλιεργούνται μέσω της
καρτερικότητας, προσάπτοντας στο άτομο κυριολεκτικά πνευματικές ικανότητες
που θα αποδειχθούν υψίστης σημασίας καθόλη την διάρκεια της ζωής του. Σε
πείραμα που διεξήχθει στο πανεπιστήμιο του Stanford το 1972 προσφέρθηκαν δύο
επιλογές σε σύνολο περίπου 600 παιδιών. Η πρώτη ήταν να τους δώσουν ένα
ζαχαρωτό, να φύγει ο ενήλικας από το δωμάτιο και να προσπαθήσουν να μην το
φάνε αμέσως. Αν όμως μπορούσαν να περιμένουν 15 λεπτά χωρίς να το φάνε, θα
επιβραβεύονταν με ακόμα ένα ζαχαρωτό, δηλαδή δύο στο σύνολο, διαφορετικά
κάτω των 15 λεπτών θα έτρωγαν μόνο το πρώτο. Ελάχιστα παιδιά κατάφεραν να
συγκράτησουν τις ορέξεις τους και έφαγαν το ζαχαρωτό μετά τα 15 λεπτά. Μία
δεκαετία αργότερα, κοντά στην εφηβεία τους, τα ίδια παιδιά επέστρεψαν για
ένα άλλο πείραμα που εξομοίωνε στρεσογόνες καταστάσεις και την διαχείρηση
τους. Τα ελάχιστα παιδιά που τότε επέδειξαν εγκράτεια, ως έφηβοι
αντιμετώπισαν κάθε δυσκολία, ενώ όλα τα υπόλοιπα "έσπασαν" σχεδόν αμέσως!
Η ψυχραιμία λοιπόν, άρρηκτα συνδεμένη με την στωικότητα, είναι η επόμενη
ποιότητα που η πρακτική ζητά από τον ασκούμενο, αφού όταν βιώνουμε
δυσάρεστες καταστάσεις είναι στη φύση μας να πανικοβαλόμαστε. Μόνο όμως ο
άνθρωπος είναι ικανός, λόγω της ορθολογιστικής σκέψης του να μην ενδώσει
στον παραλογισμό των συναισθημάτων του. Έτσι σε μία asana που πονάει ένα
σημείο του σώματος αμέσως θα αντιδράσουμε, και ένας καταιγισμός από
αρνητικές εκβάσεις θα γεννηθεί από τον νου μας. Για παράδειγμα πονάει το
γόνατο μας και αμέσως σκεφτόμαστε ότι θα σπάσει, ή θα πάθει ανεπανόρθωτη
βλάβη, η οποία θα μας καταστήσει δυσλειτουργικούς, και θα κουτσαίνουμε όλη
την υπόλοιπη ζωή μας! Μετά πως θα πηγαίνουμε στην εργασίας μας; Πως θα
φροντίζουμε τους ανθρώπους που αγαπάμε, την οικογένεια μας; Αν μας απολύσουν
επειδή θα αργούμε να πάμε το πρωί; Και αν χάσουμε την εργασία μας, και την
“ομορφιά” του σώματος μας από ένα παραμορφωμένο κάτω άκρο, λες να μας
χωρίσει ο σύντροφος μας; Ποιος επιθυμεί να είναι με κάποιον δυσλειτουργικό;
Η έλλειψη ψυχραιμίας μας οδήγησε στην δημιουργία πολλαπλών φανταστικών
σεναρίων και υποθετικών εκβάσεων. Στην πραγματικότητα το μόνο αληθινό και
σίγουρο από την προηγούμενη παράγραφο σκέψεων είναι ο πόνος στο γόνατο! Όλα
τα υπόλοιπα είναι υποθετικά σενάρια, τα οποία όχι μόνο ανήκουν στην σφαίρα
της φαντασίας, αλλά ταυτόχρονα κανείς δεν μπορεί να εγγυηθεί ότι θα συμβούν,
με αυτή την σειρά και θα εξελιχθούν κατα αυτό τον τρόπο! Πολύ εύκολα μπορώ
να αλλάξω με μία πρόταση μου όλη την παραπάνω έκβαση. Μπορεί ο σύντροφος μας
και οι άνθρωποι δίπλα μας να είναι τόσο υποστηρικτικοί που να ξεπεράσουμε
τον τραυματισμό αναίμακτα! Ακόμα, ίσως με λίγο πάγο κάθε βράδυ να
σταματήσουμε τον πόνο και να λήξει το καταστροφικό σενάριο εκεί!
Η ψυχραιμία σε συνδυασμό με την στωικότητα γίνονται αρωγοί της πίστης. Η
πίστη ως σημασία συνδυάζει ταυτόχρονα την ισχυρή βεβαιότητα και τον όρκο,
και ετυμολογικά προέρχεται από το ρήμα πείθω. Ποιον όμως πείθω, και σε ποιον
δίνω όρκο; Προφανώς στον ίδιο μου τον εαυτό! Έχω τόσο ισχυρή πεποίθηση ότι
αυτό που πράττω θα με βοηθήσει ώστε να έχω ένα καλύτερο μέλλον, που εγγυώμαι
σε έμενα τον ίδιο ότι θα κάνω αυτό που πρέπει για να το πετύχω. Η στωικότητα
μου σε μία κατάσταση ανέδειξε πολλαπλές παραμέτρους που με ψυχραιμία ανέλυσα
και πρόβαλα στο μέλλον πιθανά αποτελέσματα. Από αυτά τα πιθανά αποτελέσματα,
ζυγίζοντας τα υπέρ και τα κατά, διάλεξα το πιο αντιπροσωπευτικό για τον
χαρακτήρα μου και την δεδομένη στιγμή, αυτό με το οποίο κυριολεκτικά να
μπορώ να κοιμάμαι ήσυχος, και αντιστρέφοντας την διαδικασία έρχομαι στο
παρόν και δρω αναλόγως. Δηλαδή έπεισα τον εαυτό μου με βάση τα ατομικά μου
θέλω και στόχους.
Κάποια στιγμή στην πορεία της πρακτικής του ο ασκούμενος θα βρεθεί
αντιμέτωπος με την πίστη του ακριβώς όπως και στη ζωή.
“Όταν ξεκίνησα ήθελα να λύσω τον πόνο στην πλάτη μου και τώρα πονάω ακόμα
περισσότερο, μήπως δεν κάνω κάτι σωστά; Μήπως η πρακτική δεν είναι για τον
δικό μου σωματότυπο;”
Η πραγματικές ερωτήσεις όμως είναι άλλες·
“Πόσο πιστεύεις σε αυτό που διάλεξες; Μέχρι που θα φτάσεις ώστε να
υποστηρίξεις την επιλογή σου; Ειλικρινά, πιστεύεις στον εαυτό σου;”
Οποιοδήποτε όφελος και αν αποζητούμε στην ζωή μας, όποια απάντηση σε
υπαρξιακά προβλήματα και τρόπους αντιμετώπισης της σκληρής πραγματικότητας,
αυτά είναι καλά κρυμμένα πίσω από γιγάντια εμπόδια και τρομακτικά τέρατα,
ώστε μόνο αυτοί που τα ποθούν πραγματικά, που είναι έτοιμοι να θυσιάσουν
προς στιγμή όλα που μέχρι τώρα πίστευαν ότι τους είναι απαραίτητα, για κάτι
ακόμα καλύτερο, για κάτι που μόνο οι ίδιοι μπορούν να δουν, τελικά να τα
αποκτήσουν! Η πίστη μας, ότι αυτά τα εμπόδια που τοποθέτηθηκαν εκεί, τα
τέρατα, μπορούν με μεθοδολογίες, στοιχεία ως οδηγούς και συνάμα σκληρή
δουλειά, να αντιμετωπιστούν, να υπερβληθούν και τελικα να οδηγηθούμε σε αυτά
που ποθούμε, είναι ακριβώς η ίδια πίστη στην δύναμη του εαυτού μας ότι θα τα
καταφέρει όπως και να έχει!
Ακριβώς αυτό βίωσα τους δεκαέξι μήνες με πρησμένο το γόνατο μου[2]. Καθημερινά ενίσχυα τον εαυτό μου ότι πράττω το σωστό, όχι μόνο
διαβάζοντας ανατομία και παρακολουθώντας από χειρουργικές επεμβάσεις μέχρι
φυσικοθεραπείες σε βίντεο, αλλά κάνοντας ανελλιπώς καθημερινή πρακτική
παρόλο τους φοβερούς πόνους που με εξαντλούσαν. Η πίστη στον εαυτό μου και
στην επιλογή του συστήματος ήταν αυτή που σήμερα στα 42, τα γόνατα μου είναι
πιο λειτουργικά και υγιή από ότι ήταν στα 25 μου!
Ο συνδυασμός όλων των παραπάνω ποιοτήτων και εμπειριών κατευθύνει το άτομο
σε μία πιο σφαιρική αντίληψη του εαυτού του και κατά συνέπεια του κόσμου. Η
ικανότητα να αντιμετωπίζει και να διαχειρίζεται κάθε αναποδιά τον κάνει
ευέλικτο στις συνεχόμενα μεταβολλόμενες καταστάσεις της ζωής. Στην κάθε
asana μπορούμε να παρατηρήσουμε κοινά σημεία, όπως μία σταθερή βάση και ένα
ευέλικτο υπόλοιπο σχήμα ώστε να επιτευχθεί η τελική ισορροπία. Σε αυτή την
ισορροπία προσθέτουμε και το βασικό συστατικό της ζωής, την αναπνοή και έτσι
έχουμε τον ορισμό της asana ως “σταθερή και άνετη θέση”. Αν λοιπόν
ξεδιπλώσουμε το παραπάνω στην ζωή μας, οι σταθερές βάσεις των asanas είναι
οι ηθικές μας αξίες, οι οποίες σε οποιοδήποτε σχήμα και αν μας ωθούν τα
δεινά στην ζωή μας, αυτές οι βάσεις μας κρατούν σε ισορροπία και πιστούς
στον εαυτό μας, όπως το κατάρτι που ζήτησε ο Οδυσσέας να δεθεί. Έτσι παρα
όλη την δυσκολία της κατάστασης εμείς συνεχίζουμε και αναπνέουμε υπομονετικά
ώστε να συλλέξουμε την μέγιστη πληροφορία που θα χρησιμοποιήσουμε στην
επόμενη δυσκολία που βρίσκεται μόλις πέντε αναπνοές αργότερα! Διατηρώντας
την ψυχραιμία μας τελικά βγαίνουμε ικανότεροι και πλουσιότεροι από την
εμπειρία, ενισχύοντας την πίστη στον εαυτό μας και στις επιλογές μας!
Τελικά τι είναι αυτό που ξεχωρίζει τον άνθρωπο από τα υπόλοιπα πλάσματα; Η
μορφή του, το ότι περπατάει όρθιος στα δύο πόδια; Τι σημασία έχει η μορφή;
Έτσι και αλλιώς όλα τα πλάσματα έχουν μία μοναδική μορφή. Η διαφορά του
ανθρώπου είναι ότι μπορεί μέσω της λογικής του να ελέγξει όλες τις υπόλοιπες
λειτουργίες που έχει κοινές με όλα τα πλάσματα της γης. Οι ποιότητες που
γίνονται έκδηλες μόνο στον άνθρωπο λόγω των αστείρευτων νοητικών του
δυνατοτήτων είναι αυτές που κάνουν την διαφορά. Όταν όμως αυτές οι
λεπτοφυείς ποιότητες δεν συναντώνται στο δίποδο πλάσμα, εξακολουθεί να
αναγνωρίζεται ως άνθρωπος; Υπό την στείρα έννοια της μορφής του, όντως
αποκαλείται άνθρωπος, όπως ένας γάτος θα αποκαλείται πάντα γάτος ανεξαρτήτως
των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών του, για παράδειγμα φιλικός ή μη. Όταν όμως
καυχιόμαστε ότι ο άνθρωπος είναι το ανώτερο ον, τελικά το κρίνουμε με
γνώμονα την μορφή του μήπως λόγω όλων αυτών των συνθετών εγκεφαλικών
διεργασιών που στερούνται τα υπόλοιπα πλάσματα;
Φανταστείτε χρησιμοποιώντας με δόλο κινδύνους από το περιβάλλον, να στρέφατε
την ανθρώπινη ύπαρξη προς την ήδη πρωταρχική ζωώδη μορφή της! Δημιουργώντας
συνεχώς ένα άκρως επικίνδυνο περιβάλλον, που από στιγμή σε στιγμή
κινδυνεύεις να πεθάνεις, τρομοκρατούσες με “φουσκάλες σε νερόλακκους” την
κοινωνία ώστε να την οδηγήσετε εκεί που θέλατε! Στερώντας κάθε ψυχραιμία
κάθε ορθολογιστική σκέψη, κάθε στωικότητα, να μετέτρεπες ένα εξελιγμένο,
σκεπτόμενο ον, σε ζώο που δρα ενστικτωδώς, είτε με βία είτε με φυγή,
ενδιαφερόμενο μόνο για την επιβίωση του εαυτού του. Διασπασμένα τα μέλη της
κοινωνίας, τρομάζουν ακόμα ευκολότερα από τα τσοπανόσκυλα που γαβγίζουν, και
το μόνο που τους απομένει είναι να αποδεχθούν την μοίρα που τους διάλεξαν
κάποιοι άλλοι!
Οι ψύχραιμοι, στωικοί με ισχυρές αξίες και πεποιθήσεις άνθρωποι έχοντας
εδραιώσει την αυτοκυριαρχία τους, χειραγωγούνται εξαιρετικά δύσκολα, και δεν
αγγίζονται από φτηνές τεχνικές εκφοβισμού. Πιστοί στον εαυτό τους δεν
πέφτουν στην παγίδα λεκτικών χαρακτηρισμών εις βάρος τους, λόγω έλλειψης
βάσιμων επιχειρημάτων, για να νιώσουν παρίες! Αρνούνται σθεναρά να υποκύψουν
σε ανταλάγματα που αποσκοπούν στην στέρηση των δικαιωμάτων τους και
παρουσιάζοντας μεγάλη ανθεκτικότητα σε διαφόρων ειδών πιέσεις, είναι
διατεθειμένοι να θυσιάσουν την βολή τους για ένα καλύτερο μέλλον! Θα
πειθαρχήσουν μόνο σε ειλικρινείς, αγνές προθέσεις οι οποίες έχουν ως στόχο
την προαγωγή του ατόμου και του συνόλου, αξιώνοντας την ανάληψη ευθύνης από
τους δήθεν “υπεύθυνους”, όπως ακριβώς αναλαμβάνουν και οι ίδιοι την δική
τους ευθύνη για τις αποφάσεις τους!
Ο άνθρωπος είναι το ανώτερο ον και διαφέρει από τα υπόλοιπα θηλαστικά, μόνο
στην περίπτωση που έχει αναγνωρίσει, διαπεράσει και τελικά υπερβεί τα
χαρακτηριστικά της ζωώδους υπόστασης του!
δημήτρης
Photo by
Mahad Aamir
on
Unsplash