τα πολλαπλά επίπεδα του εαυτού
Ό
ταν αναφέρομαι στην “μεταφυσική” των asana, δεν θέλω να υπονοήσω την ύπαρξη
κάποων μυστικιστικών ενεργειών που δρουν παρασκηνιακά και ως δια μαγείας
κάνουν τον ασκούμενο της Yoga να μετατρέπεται μέσα στα χρόνια σε έναν άλλον
άνθρωπο.
Χρησιμοποιώ αυτόν τον όρο ώστε να προϊδεάσω τον αναγνώστη για
ασυνείδητες, μη επιστημονικά αποδεδειγμένες αλλά απτές συνδέσεις, που ωθούν σε
αλλαγή, και γίνονται στο νου όταν ένας ασκούμενος καλείται να φέρει εις πέρας
περίπλοκα και επώδυνα σχήματα χρησιμοποιώντας πνεύμα και σώμα. Είναι άραγε
δυνατόν οι θέσεις που εκτελούμε να μαρτυρούν πληροφορίες για τον χαρακτήρα
μας; Δυνατοί, συμπονετικοί, φοβισμένοι, απαθείς, εγωκεντρικοί, διαισθητικοί,
παρατηρητικοί, οκνηροί; Πώς όμως μία σωματική θέση θα είχε αυτή τη δυνατότητα;
Πώς από ένα σχήμα του φυσικού σώματος θα μπορούσαμε να αντλήσουμε στοιχεία για
το ποιοι είμαστε στον πυρήνα της ύπαρξης μας, και τελικά πόσο έγκυρα θα ήταν
αυτά; Υπάρχει κάποια σύνδεση του πνεύματος με τα εκατομμύρια ερεθίσματα που
διαμορφώνουν το χαρακτήρα μας, με το φυσικό σώμα που είναι αποτέλεσμα
βιολογικού προγραμματισμού από τους γονείς μας και του γενεαλογικού μας
δέντρου; Στην προσπάθεια μου να αναλύσω και εμβαθύνω την παραπάνω υπόθεση, θα
περιγράψω την δική μου εμπειρία μέσα στα χρόνια ως ασκούμενος. Δεν θα
επικεντρωθώ μόνο στα χαρακτηριστικά των asanas, δύναμη και ελαστικότητα, αλλά
αντλώντας πληροφορίες από όλες τις τεχνικές του συστήματος θα προσπαθήσω να
συνδυάσω διαφορετικές συνιστώσες μεταξύ τους, ώστε τα συμπεράσματα να
διέπονται το κατά δύναμιν από μία ορθολογιστική προσέγγιση.
Όπως ήδη έχω αναφέρει και σε προηγούμενα άρθρα μου, λόγω άλλων μακροχρόνιων
δραστηριοτήτων είχα αναπτύξει αρκετό έως πολύ μυικό ιστό, κάτι που δυσχέρανε
αρκετά την πρακτική μου στη Yoga. Δεν υπήρχε σχεδόν καμία θέση που να μην
ένιωθα όλο το σώμα να αντιστέκεται. Εννοείται ότι δεν έφτανα να πιάσω τα
πέλματα μου με τεντωμένα πόδια, δεν μπορούσα να δεθώ σε καμία θέση, οι
περιστροφές του κορμού ήταν αδύνατο να γίνουν, δεν έμπαινα σε λωτό, δεν είχα
καμία κινητικότητα στις ανάποδες θέσεις (δεν ανέβαινα στο ανάποδο τόξο, στο
άροτρο τα πόδια μου δεν ακουμπούσαν στο πάτωμα), ακόμα και οι πέντε αναπνοές
στον σκύλο που κοιτάει προς τα κάτω με κουράζαν! Οι μόνες asanas που κατάφερνα
με ευκολία ήταν όσες συσχετίζονταν με δύναμη, όπως για παράδειγμα τα πηδήματα
μπρος - πίσω και η στήριξη στο κεφάλι. Τέτοιου είδους θέσεις επειδή απαιτούν
σταθερότητα στον κορμό, η συνολικά άκαμπτη πλάτη μου από την πλεονάζουσα μυική
δύναμη, έδινε το πράσινο φως ώστε να επιτευχθούν αμέσως. Θυμάμαι οι
συμμαθήτριες μου ότι είχαν μείνει άναυδες όταν στο πρώτο κιόλας μάθημα ανέβηκα
μονομιάς στη στήριξη της κεφαλής και έμεινα όλες τις αναπνοές, σε αντίθεση με
τις ίδιες που προσπαθούσαν μήνες ή και χρόνια. Προσωπικά αυτό δεν το
αντιμετώπιζα ως κάποια επιτυχία, υπενθυμίζοντας τους τις αμέτρητες δυσκολίες
μου, ακόμα και στον κάτω σκύλο!
Η δυσκολία του σώματος με οδήγησε να καταβάλω περισσότερη προσπάθεια ώστε να
φέρω εις πέρας τις θέσεις σε κάθε μάθημα, και η πολυάσχολη υπόλοιπη ζωή μου
στερούσε την δυνατότητα μιας ολοκληρωμένης αποθεραπείας. Έτσι όχι μόνο το σώμα
βρίσκοταν σε πρώιμα στάδια όσον αφορά τον εγκλιματισμό του με τα νέα δεδομένα,
όχι μόνο δεν ξεκουραζόμουν επαρκώς, συνάμα ως ασκούμενος επικεντρωνόμουν σε
σημεία που δεν διευκόλυναν την περαιτέρω εξέλιξη μου. Το μόνο σίγουρο ήταν η
έκδηλη ανισορροπία του σώματος μου μεταξύ των θέσεων δύναμης και των θέσεων
ελαστικότητας. Ο καταλογισμός ευθυνών στο σώμα για τις δυσκολίες του θα ήταν
το λιγότερο ανώριμος εκ μέρους μου, από την στιγμή που το τελευταίο δεν είναι
ένα αυτόνομο, αποκομμένο, και άψυχο αντικείμενο. Το μυικό σύστημα αποτελεί
μέρος της συνολικής ανθρώπινης υπόστασης και οδηγείται από τον νου. Επειδή δεν
είμαστε συνειδητοποιημένοι “ιδιοκτήτες” του συνολικού εύρους των λειτουργιών
του νου μας, λειτουργώντας με υποσυνείδητους μηχανισμούς λαμβάνουμε αποφάσεις
και αντιδρούμε ερήμην μας. Έχοντας κατά νου αυτή την επίγνωση μπορούμε να
ωθήσουμε τον εαυτό μας σε περαιτέρω αναζήτηση και παρατήρηση. Έτσι σχεδόν
αμέσως έγινε η σύνδεση ότι δεν ήταν άκαμπτο το σώμα, αλλά ο νους, ο οποίος
κρατώντας σταθερές τις απόψεις και θέσεις του δεν άφηνε χώρο σε νέες οπτικές.
Και ενώ οι νέες οπτικές και νέες ιδέες είναι διεργασίες γνωστικής φύσεως για
το πως αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο, η διαλλακτικότητα μας στο να εισακούγονται
και γιατί όχι να υιοθετούνται ανοίγει δρόμους με νέες προκλήσεις, που για να
αντιμετωπιστούν απαιτείται η δημιουργία νέων συνάψεων στον κινητικό φλοιό που
θα δώσουν εντολή στο αντίστοιχους μύες για να επιτευχθεί σταδιακά το νέο και
άγνωστο μέχρι στιγμής σχήμα (asana).
Είχα λοιπόν αποδεχθεί ότι έπρεπε να αλλάξω τις σκέψεις μου ώστε να πετύχω
την asana. Αλλά ποιες σκέψεις; Τι έπρεπε να αλλάξω; Τα πάντα; Και πως;
Δηλαδή όπως σκέφτομαι μία κατάσταση με έναν τρόπο Α, να αντιδράσω και
πιστεύοντας ότι είναι λάθος και να καταλήξω σε έναν άλλο τρόπο Β; Και γιατί
η δεύτερη σκέψη να είναι η σωστή και μην την απορρίψω και αυτήν; Ο
καταιγισμός αυτού του είδους των ερωτήσεων δημιουργούσαν ένα χάος
συμπαντικών διαστάσεων,
"Η ακαριαία υποσυνείδητη αντίδραση για αντίσταση ενεργοποιείται αυτόματα ως
μηχανισμός προστασίας όχι του σώματος, αλλά στην πραγματικότητα των
εδραιωμένων πεποιθήσεων μας"
και η έλλειψη κατεύθυνσης δημιουργούσε ανασφάλεια και υπερβολικό στρες, με
συνέπεια η επιλογή παλιών γνωστών σκέψεων και αυτοματοποιημένων λειτουργιών να
ήταν πολύ ελκυστική. Όμως βαθιά μέσα μου γνώριζα ότι αυτός δεν ήταν ο δρόμος
που αποζητούσα, οπότε αποφάσισα να περιορίσω το απέραντο χάος των αμέτρητων
πιθανών αλλαγών και κατευθύνσεων, στην αλλαγή ιδεών που θα προέκυπταν μόνο σε
σχέση με την πρακτική μου. Όλα τα υπόλοιπα κομμάτια της ζωής μου θα τα άφηνα
να εκδηλώνονται ελεύθερα, και στη πρακτική θα επενέβαινα μόνο όταν αναγνώριζα
ότι η σκέψη με εμποδίζει στην επίτευξη του εκάστοτε στόχου μου. Ο στόχος ήταν
πολυεπίπεδος εμπεριέχοντας το σύνολο του σχήματος (asana) με βαθιά ισόποση και
ισόχρονη αναπνοή, την είσοδο και την έξοδο της συγκεκριμένης θέσης ξανά με την
ίδια ποιότητα αναπνοής, και όλα αυτά σε συγκεκριμένο χρονικό παράθυρο που
καθορίζεται από την πρακτική (σύνολο των αριθμημένων κινήσεων με αναπνοή -
vinyasa). Για να μπορέσω να ανταποκριθώ σε αυτή την τόσο απαιτητική πρόκληση
αποφασίζω διαμερίζοντας τις τεχνικές να ασχοληθώ πρώτα με την εξασφάλιση ενός
σταθερού ρυθμού από κίνηση σε κίνηση και από θέση σε θέση, που είναι άμεσα
συνδεδεμένος με την αναπνοή. Παρατηρώ ότι όταν αναπνέω βαθιά και σταθερά ο
χρόνος από μία εισπνοή σε μία εκπνοή είναι σημαντικά μεγαλύτερος από όταν
αναπνέω ρηχά και άτακτα. Αντίστοιχα αλλάζει και ο ήχος της αναπνοής, που από
βαθύς, μεστός και με όγκο στην πρώτη περίπτωση, μετατρέπεται σε ρηχό και
αδύναμο, ίσα που ακούγεται στην δεύτερη! Συνεπώς έχοντας ως πρωταγωνιστή την
αναπνοή μου θα παρατηρώ υπό ποιες συνθήκες την αλλάζω, και άμεσα θα επιστρέφω
στον πρώτο τρόπο, δηλαδή της βαθιάς και σταθερής. Αν η asana με δυσκολεύει
πολύ, αποφασίζω να την σπάσω και αυτή σε επιμέρους κομμάτια ώστε εκ νέου να
παρατηρήσω σε πιο σημείο της επηρεάζεται η αναπνοή μου, και να πράξω αναλόγος.
Εφαρμόζοντας αυτή την στρατηγική ο καιρός περνά και έχοντας πετύχει μετά από
αρκετούς μήνες έναν αδιάλειπτο ρυθμό αναπνοής και κίνησης, προσθέτω σταδιακά
στις asanas που ακόμα δεν εκτελώ ένα ένα τα σημεία που επηρέαζαν προς το
χειρότερο την αναπνοή μου. Ταυτόχρονα “μιλάω" στον εαυτό μου
“πήγαινε πιο βαθιά μαζί με την αναπνοή σου”, “μπορείς να κρατηθείς
περισσότερο από αυτό που νιώθεις”, “είσαι αυτός που θες να είσαι”, “το μυικό
σου είναι ελαστικό, εσύ επιλέγεις να σφίγγεις γιατί φοβάσαι το άγνωστο, αυτό
οπό βρίσκεται πέρα από το τωρινό σου ασφαλές όριο”
και πολλά ακόμα. Εύλογα όταν πονάμε σε ένα σημείο του σώματος μας
ενεργοποιούμε την περιοχή ώστε να αποτρέψουμε περισσότερο πόνο ή ακόμα και το
ενδεχόμενο τραυματισμού, αφού ο πόνος λειτουργεί ως προειδοποίηση. Έτσι
κρατάμε πεισματικά την θέση μας, μην συνειδητοποιώντας ότι στην ουσία
σαμποτάρουμε τον εαυτό μας. Επαναλαμβάνοντας συνεχώς αυτή την προσέγγιση
αποτυγχάνουμε τόσες φορές καταλήγοντας στο συμπέρασμα ότι δεν είμαστε ικανοί
να πετύχουμε τον στόχο μας λόγω εξωγενών παραγόντων. Αργούμε να αποδεχθούμε
ότι εμείς έχουμε επιλέξει να αντιμετωπίζουμε τον εαυτό μας κατά αυτό τον
τρόπο, ασπαζόμαστε αιτίες που πρακτικά υποστηρίζουν την πεποίθηση αυτή,
επιρρίπτοντας ευθύνες σε βιολογικούς, κοινωνικούς, και χρονικής περιόδου
παράγοντες. Κρατώντας την σωματική θέση μας σταθερή όχι μόνο αποτρέπουμε τον
πόνο να επιδεινωθεί, αλλά ταυτόχρονα αποφεύγουμε και την διείσδυση νέων
“καταστάσεων” στη ζωή μας που ποιος ξέρει τι νέα προβλήματα θα επιφέρουν.
Σκεφτείτε το ως εξής· βρίσκεστε στη Paschimottanasana και δεν φτάνετε να
πιάσετε καλά τα δάκτυλα των ποδιών σας. Όταν προσπαθείτε να πιέσετε
περισσότερο, ένα αίσθημα δυσφορίας που ξεκινώντας από τα πόδια, ανεβαίνει προς
τους γλουτούς, συνεχίζει στη μέση και διατρέχει τη σπονδυλική στήλη,
κατακλύζει τον νου. Ήδη η πρώτη αντίδραση στη δυσφορία αυτή είναι να
οπισθοχωρήσουμε και να βρεθούμε στην προηγούμενη γνωστή κατάσταση που δεν
εμπεριείχε πόνο και το ρίσκο ενός πιθανού τραυματισμού, ο οποίος ίσως να
επηρεάσει δυσμενώς την υπόλοιπη ζωή μας. Η ακαριαία υποσυνείδητη αντίδραση για
αντίσταση ενεργοποιείται αυτόματα ως μηχανισμός προστασίας όχι του σώματος,
αλλά στην πραγματικότητα των εδραιωμένων πεποιθήσεων μας που αυτές με την
σειρά τους αν μείνουν ανεξερεύνητες χωρίς την επίγνωση της ύπαρξης τους
καθόριζαν και θα καθορίζουν επιλογές και πράξεις μας.
Μαγεμένος και ταυτόχρονα πολύ προβληματισμένος από την πολυδιάστατη φύση του
νου, προχωράω στην εξερεύνηση νέων “κόσμων” οδηγώντας τον εαυτό μου μέσω της
αναπνοής ολοένα και πιο βαθιά σε κάθε asana ώστε να παρατηρήσω τις σκέψεις,
τις φοβίες και τις πεποιθήσεις που αναδύονταν. Παράλληλα ενισχύω το νου με
νέες αντιλήψεις για το άτομο μου, χαλαρότητα, μαλακότητα, και αποδοχή. Κάθε
ριζωμένη “εικόνα” που είχα ως τότε έπρεπε να αφεθεί πίσω, να πεθάνει ώστε να
ελευθερωθεί ο νους από αντιλήψεις όπως
“οι άνδρες είναι δύσκαμπτοι λόγω του μυικού τους συστήματος”, “δεν μπορείς
να αλλάξεις συνήθειες χρόνων”
και άλλα πολυακουσμένα στερεότυπα, που ενδεχόμενος εξαλλείφοντας τα να
απελευθερώσουν και το σώμα. Τα αποτελέσματα μπορεί να άργησαν να φανούν, αλλά
τελικά σχεδόν μετά από τρία με τέσσερα χρόνια εξουθενωτικών πνευματικών και
σωματικών πρακτικών πετυχαίνω την ολοκληρωμένη εκτέλεση (προκαθορισμένη
vinyasa με το σωστό πλήθος αναπνοών και κινήσεων χωρίς προσθήκη παραπανίσιων,
και με το ίδιο σχετικό βάθος εισπνοής και εκπνοής) κάθε μίας asana της πρώτης
σειράς!
Όμως στο βωμό της αλλαγής πολλές φορές θυσιάζονται ιδέες και αξίες οι οποίες
δεν ήταν προβληματικές, ως αποτέλεσμα ελλιπούς διακριτικής ικανότητας. Η
ανθρώπινη ύπαρξη λαχταρά γρήγορες λύσεις, τόσο για την εξοικονόμηση χρόνου και
ενέργειας, όσο και γιατί είμαστε πλάσματα που αναζητούμε μία απατηλή ασφάλεια.
Όσο περισσότερο μένουμε σε άγνωστα αχαρτογράφητα νερά τόσο η επικινδυνότητα
αυξάνεται με αποτέλεσμα να αναζητούμε το συντομότερο δυνατό ένα ασφαλές
έδαφος. Έτσι η χρονοβόρα διαδικασία της παρατήρησης, οργάνωσης, ιεράρχησης και
τέλος της αξιολόγησης για το ποιες αξίες χρήζουν βελτίωσης και ποιες ριζικής
αλλαγής, είναι λιγότερο ελκυστική από το να ρίξεις όλο το οικοδόμημα κάτω και
να το χτίσεις από την αρχή, αγνοώντας ότι ακόμα και με αυτό τον τρόπο θα
κάνεις νέα λάθη, καταλήγοντας πάνω κάτω στο ίδιο αποτέλεσμα! Έτσι με τις νέες
ιδέες μου, το “νέο” μυαλό μου και το “νέο” σώμα μου αρχίζω να πιστεύω ότι όλα
είναι καλά, δεν υπάρχει σωστό ή λάθος, ότι στο όνομα της ελευθερίας του ατόμου
μπορεί ο καθένας μας να κάνει ότι θέλει, και γενικότερα ενστερνίζομαι μία
μεταμοντέρνα ιδεολογία για τον κόσμο και το κοινωνικό σύνολο, όπου όλα τα
σταθερά και γνωστά είναι λανθασμένα, μιας και προέρχονται από μία παλαιότερη
εποχή - κάτι εντελώς αντιφατικό αφού προανέφερα ότι δεν υπάρχει σωστό ή λάθος!
Οτιδήποτε νέο είναι η απάντηση σε όλα τα προβλήματα της εποχής τα οποία όταν
εξαλειφθούν θα προκύψει ένας νέος, αγνός ιδανικός κόσμος.
Αυτός ο ιδανικός κόσμος, αυτή η Ουτοπία, θα είναι απαλλαγμένη από
παλαιολιθικές αντιλήψεις οι οποίες περιορίζουν την ανάδειξη του πραγματικού
εαυτού του κάθε ατόμου, που στην ουσία όλες οι δυνατότητες του αλλά μπορούν να
ξεδιπλωθούν διότι περιορίζονται, σχεδόν καταπιέζονται από κοινωνικά
στερεότυπα, κατάλοιπα της παλιάς εποχής. Για παράδειγμα αν μία μαθήτρια μου
υποστήριζε ότι δεν είχε δύναμη να εκτελέσει μία asana, λάμβανα ως δεδομένο ότι
ήταν φταίξιμο της Ελληνικής οικογένειας που μεγαλώνει εξ ορισμού αδύναμα
κορίτσια, σαφώς λόγω του φύλου τους. Η ιδέα να αρέσκεται σε αυτή την
προσέγγιση και να ενστερνίζεται το ρόλο του αθώου αδύναμου θύματος, ώστε να
χρησιμοποιήσει το ρόλο αυτό ως όπλο ανάλογα με τις συνθήκες ούτε που πέρναγε
από το μυαλό μου. Από την άλλη δεν γνώριζα πραγματικά αν όντως είχε μεγαλώσει
σε ένα τέτοιο περιβάλλον, συνεπώς τα όποια συμπεράσματα μου προέκυπταν από την
γενικότερη αφήγηση που μεσουρανούσε από τότε, και έχει κλιμακωθεί στην εποχή
μας.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα για το πόσο μπερδεμένος ήμουν εκείνη την εποχή είναι
το γεγονός ότι στο γυμναστήριο που δίδασκα yoga, όταν οι μαθητές μου έκαναν
διαφορετικά μία θέση με δική τους πρωτοβουλία δεν τους διόρθωνα, αφού
σκεφτόμουν “ποιος είμαι εγώ που θα τους υποδείξω πως να κάνουν την asana, έτσι
και αλλιώς δικαιώμα τους είναι”. Το πρόβλημα ήταν ότι αυτοί οι άνθρωποι,
πλήρωναν κάποιον άλλον, εμένα, για τις γνώσεις και την εμπειρία μου, ώστε να
μάθουν Yoga, και όχι κάποιον που θα τους χαϊδέψει τα αυτιά, στο όνομα της
“ελευθερίας του ατόμου”, που τελικά σε ποια σφαίρα της φαντασίας θίγεται η
έννοια αυτή επειδή διορθώνεις το λάθος! Ακόμα χειρότερα, αν εμφανίζονταν
κάποιος μαθητής ο οποίος ήθελε να παρεκκλίνει εντελώς από το σύστημα, για να
μην χαρακτηριστώ ως “αυταρχικός δάσκαλος”, “αυστηρός και αδιάλλακτος” ή
“ανίκανος να συμπονέσω και να αγκαλιάσω την ιδιαιτερότητα του μαθητή” δεν
έφερνα καμία αντίρρηση. Φυσικά αυτό γίνονταν διότι ήθελα να αποφύγω την
σύγκρουση απόψεων που εμπεριέχει τον κίνδυνο να μην είσαι αρεστός. Έτσι η δική
μου δειλία και η απουσία εμπεριστατωμένης θέσης καμουφλαρίστηκε ως “συμπόνια”
και “αποδοχή” τις κάθε άποψης του άλλου, ακόμα και αν έρχονταν σε πλήρη
σύγκρουση με την διδασκαλία μου, τα πιστεύω μου και κάποιες φορές ακόμα και
τις ηθικές αξίες μου, όπως να είμαι αληθινός σε αυτά που νιώθω και να μην
προσποιούμαι.
Το ότι έρχονταν σε ουσιαστική ρήξη με τις ηθικές αξίες μου και συνεχώς
αθρόιζα θυμό και πικρία, δεν το είχα αντιληφθεί μέχρι τότε, αφού βολευόμουν
και αρεσκόμουν στο γεγονός ότι είχα ξεφορτωθεί χαρακτηρισμούς όπως
ισχυρογνώμων, μονοδιάστατος, και μονόπλευρος που φροντίζουν να σου προσάψουν
"Το χάος για ακόμα μία φορά ξεπρόβαλε μπροστά στα μάτια μου, αφού μόλις
βελτιώνω κάτι, χαλάω κάτι άλλο."
όσοι δεν έχουν μία εμπεριστατωμένη άποψη και παπαγαλίζουν τις απόψεις των
ομότιμων τους και του ρεύματος της εποχής. Όταν υπερμάχεσαι ιδέες οι οποίες εκ
πρώτης προάγουν ευγενικούς σκοπούς, όπως τα ανθρώπινα δικαιώματα, η
αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, η υπεράσπιση των αδυνάτων και πολλά άλλα,
αμέσως αποκτάς στα μάτια των υπολοίπων την αύρα ενός ενάρετου, διαφορετικά
σκεπτόμενου, ευαισθητοποιημένου, και για να συμβαίνουν όλα τα παραπάνω, σαφώς
ανώτερου πνευματικά ανθρώπου, που παραμερίζοντας το ατομικό σου συμφέρον
αγωνίζεσαι ενάντια ενός αόρατου υπερκακού για το συλλογικό καλό, χωρίς να
εξεταστούν σε βάθος ποιες ίσως σκοτεινές πτυχές του χαρακτήρα σου υποκινούν
αυτό το δήθεν ευγενές έργο! Βλέπετε υπάρχουν πολλοί πλάγιοι τρόποι ώστε να
ανεβάσεις την κοινωνική σου θέση (status) και να πετύχεις την πολυπόθητη
αναγνώριση του κοινωνικού συνόλου!
Για καλή μου τύχη ή μάλλον ίσως από το βαρυτική δύναμη της ψυχής να αναζητά
πάντα περισσότερες απαντήσεις θέτοντας επί τάπητος ερωτήματα αμφισβήτισης η
συνέχιση της πρακτικής σε επόμενες σειρές έφεραν στο προσκήνιο σημαντικές
αποκαλύψεις. Το “νέο” μου μυαλό είχε γύρει τη ζυγαριά προς την αντίθετη
κατεύθυνση και το σώμα είχε υπακούσει αντίστοιχα· οι θέσεις ελαστικότητας
έμοιαζαν πολύ ευκολότερες από αυτές που απαιτούσαν δύναμη και σταθερότητα!
Ιδιαίτερα από το δεύτερο μισό της δεύτερης σειράς και αργότερα στην Advanced
A, το “νέο” μυαλό και σώμα μου, υπέφερε. Μα τι είχα πάθει; Τι είχε συμβεί;
Πριν από μία δεκαετία που πάλευα στον κάτω σκύλο όλες αυτές οι θέσεις
εκτελούνταν με αρκετή ευκολία, τώρα τι συμβαίνει και παλεύω με την σταθερότητα
μου; Υπάρχει κάποια σχέση του εγχειρήματος να σηκώσεις το σώμα σου, δηλαδή όλο
σου το είναι, με την σταθερότητα των ιδεών που διαμορφώνουν το χαρακτήρα σου;
Και όταν σηκώνεις ταυτόχρονα το βάρος σου με το πόδι πίσω από το κεφάλι, που
έχει την τάση να σε λυγίζει και να σε κατεβάζει προς το έδαφος τι μπορεί να
σημαίνει για την επιμονή σου να διατηρείς αυτό που πρεσβεύεις ανεξάρτητως
δυσκολιών που σε πονάνε και σε κουράζουν; Είναι υπαρκτές αυτές οι συσχετίσεις
που τώρα αναδύονται ως παρατηρήσεις ή μήπως είναι μία αποκλειστικά δική μου
υποσυνείδητη ανάγκη να αντιληφθώ κατα αυτόν τον τρόπο την πρακτική μου;
Παρόμοια όμως αποτελέσματα δεν παρατηρούν και οι ψυχολόγοι όταν βοηθούν
αγοραφοβικούς ασθενείς; Για παράδειγμα αν κάποιος φοβάται να χρησιμοποιήσει
τον ανελκυστήρα, ο θεραπευτής του προτείνει με μικρά αλλά σταθερά μέρα με την
μέρα αυξανόμενα βήματα να πλησιάσει κοντά σε αυτό που φοβάται, να το
αντικρύσει και να το “αγγίξει”. Μετά από καιρό ίσως μπει μέσα να παρατηρήσει
το εσωτερικό του ανελκυστήρα, και μετά κάποιο διάστημα να πατήσει το κουμπί
που κλείνουν οι πόρτες. Το τελικό βήμα είναι να χρησιμοποιήσει αυτό που
φοβόταν για να αλλάξει όροφο. Μετά από όλα αυτά τα βήματα επίλυσης της φοβίας,
έχει παρατηρηθεί ότι στη συντριπτική πλειοψηφία των ασθενών όχι μόνο
αλληλεπιδρούν με το κοινωνικό σύνολο, αλλά αλλάζουν δραστικά την ζωή τους με
επιλογές που στο παρελθόν ήταν εξαιρετικά τρομακτικές. Λες και κατάφεραν να
ξεπεράσουν την ιδέα ενός “θανάτου” και βγαίνοντας “ζωντανοί” από τον
ανελκυστήρα, επανέλαβαν την μεθοδολογία και σε άλλες εκφάνσεις της ζωής τους,
αισιόδοξοι τώρα πια ότι θα βγουν ζωντανοί και από αυτές τις δοκιμασίες! Γιατί
λοιπόν να μην ισχύει και στην περίπτωση της πρακτικής κάτι αντίστοιχο;
Το χάος για ακόμα μία φορά ξεπρόβαλε μπροστά στα μάτια μου, και μια
απογοήτευση με καταβάλει, αφού μόλις βελτιώνω κάτι, χαλάω κάτι άλλο. Όλα είναι
μάταια, δεν υπάρχει καμία λύτρωση τελικά. Από την άλλη μην μπορώντας να είμαι
σίγουρος για την εγκυρότητα αυτών των σκέψεων, συνεχίζω τα επόμενα δύο με τρία
χρόνια, προσπαθώντας να βρω ουσιαστικό νόημα στην πρακτική και υποσυνείδητα
στην ζωή μου. Μέσω της αρτιότητας του φιλοσοφικού συστήματος της Ashtanga, σε
συνδυασμό με την συνεχή παρατήρηση στη καθημερινή πρακτική μου, απαντώ στα
ερωτήματα μου μένοντας πιστός στην απλότητα. Αγνοώ πλήρως τις σκέψεις του
ανισόρροπου μυαλού μου, που πίστευε ότι κάποια σημεία του συστήματος είναι
σημαντικά ενώ κάποια άλλα δεν είναι, και εκτελώ επακριβώς ότι ορίζει το
σύστημα χωρίς αμφισβήτηση και προσωπικές απόψεις. Αν μη τι άλλο πρέπει να
υπάρχει μία εσωτερική και ουσιαστική σημασία που εξηγεί γιατί το σύστημα είναι
τόσο απαιτητικό, απλά ακόμα δεν είμαι σε θέση να την κατανοήσω! Αποφασισμένος
λοιπόν να προχωρήσω με όποια προτερήματα διαθέτω σαν άνθρωπος, εργάζομαι
ανελλιπώς ώστε να πετύχω τις καινούργιες asanas που δοκιμάζουν εντελώς
διαφορετικά το σώμα και το πνεύμα μου!
Επτά χρόνια μετά, στη προσπάθεια επίτευξης όλων των θέσεων η πλεονάζουσα
ελαστικότητα δίνει την θέση της στην απαιτούμενη δύναμη ώστε το σώμα να έχει
τη δυνατότητα ενεργοποίησης διαφορετικών μυϊκών ομάδων, και μεγαλύτερο εύρος
για συνδυασμό δύναμης με ελαστικότητα, αντοχής με αποδοτικότητα στην αναπνοή,
και υψηλών επιπέδων συγκέντρωσης ώστε να επιτυγχάνονται όλα τα παραπάνω
ταυτόχρονα σε προκαθορισμένο χρονικό πλαίσιο. Η αντιστοιχία για τον νου, ήταν
μία γενικότερη ευθυγράμμιση και απλοϊκή σκέψη, με τις ξεχασμένες ιδέες και
αξίες του παρελθόντος να αναδύονται σαφώς πιο ισορροπημένες, μακριά από τα
άκρα, είτε του δεξιού είτε του αριστερού ημισφαιρίου του εγκεφάλου.
Αναδυόμενες αρχές και αξιώματα που έχουν δοκιμαστεί ξανά και ξανά στην
ανθρώπινη εξελικτική πορεία, και με το ειδικό βάρος που φέρουν, λόγω της
εσωτερικής σοφίας που έχει εναποτεθεί ανά τους αιώνες “ζυγίζουν" αμέσως κάθε
κατάσταση που εκδηλώνεται μπροστά στα μάτια μας, ώστε ο πραγματικός
κερδισμένος να είναι ο άνθρωπος, τουλάχιστον ως προς την ανάπτυξη μίας
ορθολογιστικής σκέψης.
Όμως σε ποια σφαίρα της φαντασίας μπορεί η εκτέλεση στάσεων του σώματος να
αλλάξει ολόκληρο το χαρακτήρα και τη συμπεριφορά του ατόμου; Κατά τη διάρκεια
της εκτέλεσης μίας θέσης ο ασκούμενος επικαλείται στην ουσία κάποιες
ικανότητες, όπως για παράδειγμα την αποτελεσματικότητα του μεταξύ μίας κίνησης
που πρέπει να γίνει σε συγκεκριμένο χρόνο. Όσο αυξάνεται η δυσκολία της
κίνησης ή των επιμέρους κινήσεων έχουμε την τάση να σταματάμε ώστε να
“σκεφτούμε” πως θα εκτελέσουμε τα βήματα, ή να πάρουμε δυνάμεις για το δύσκολο
εγχείρημα. Στην πραγματικότητα δεν σταματάμε για κανένα από τους παραπάνω
λόγους, ή όποιον άλλο νομίζουμε, αλλά προσπαθούμε να αναβάλουμε μία ενεργοβόρα
και πολλές φορές επώδυνη κατάσταση σε μελλοντικό χρόνο, ακόμα και αν αυτό μας
δίνει πίστωση μερικά δευτερόλεπτα, στην περίπτωση της πρακτικής. Η
υποσυνείδητη κατάσταση που έρχεται στην επιφάνεια είναι η αναβλητικότητα, που
αφενός ήρθε στο προσκήνιο λόγω της πρακτικής, αφετέρου είναι και μία
γενικότερη στάση του νου που σίγουρα εμφανίζεται σε κάθε επώδυνη κατάσταση για
το άτομο. Παρόλο που μερικά λεπτά ξεκούραση δεν είναι καθεαυτά καταστρεπτικά,
εξετάζοντας μεταφορικά την αναβλητικότητα ιδιαίτερα όταν προκύπτει στην ίδια
θέση, παρατηρούμε ότι η τελευταία δημιουργεί το κατάλληλο έδαφος ώστε να
διαιωνίζεται και να ξεπροβάλει σε κάθε έκφανση της ζωής του ατόμου, πάντα
υποστηριζόμενη από μία βολική αιτιολογία! Αναβάλλοντας συνεχώς για το μέλλον
την αντιμετώπιση της κατάστασης, αυτή αθροιστικά με τα συνεχόμενα νέα
προβλήματα, πνίγει το άτομο. Στην προσπάθεια του να λύσει πολλαπλά ζητήματα
αναγκάζεται να δαπανήσει τεράστια ποσά ενέργειας και χρόνου έχοντας ως
αποτέλεσμα την αδυναμία διατήρησης ενός θετικού ισοζυγίου μεταξύ προβλημάτων
και επιλύσεων. Μέρα με την μέρα ολοένα και πιο κουρασμένος χάνει έδαφος στη
μάχη, μέχρι που τελικά εγκαταλείπει πλήρως εξουθενωμένος και όντας ανήμπορος
να αντιδράσει χειροτερεύει συνολικά τη ζωή του.
Στην πρακτική της Ashtanga, ακολουθώντας λοιπόν μία πολύ απλή μεθοδολογία,
που σε συγκεκριμένες αναπνοές εκτελείς συγκεκριμένες κινήσεις,
αντιμετωπίζεις σε ένα πειραματικό και συνάμα άκρως φιλικό περιβάλλον
υποσυνείδητες πτυχές του χαρακτήρα σου, και είτε μένοντας στην “παρτιτούρα”
"Χαϊδεύοντας τα αυτιά σου καταλήγεις να ζεις στη χώρα του ποτέ, σαν ένας
άλλος Peter Pan"
εκπαιδεύεσαι να μην αναβάλεις αυτό που πρέπει να πράξεις την δεδομένη στιγμή,
είτε παρατηρείς τον εαυτό σου να αναβάλει μόνιμα συγκεκριμένες κινήσεις. Γιατί
όμως συγκεκριμένες κινήσεις; Ο καθένας μας έχει μία εικόνα για τον εαυτό του,
από το ποιος είναι, ποιες είναι οι δυνατότητες και οι αδυναμίες του, που
πολλές φορές δεν συμβαδίζουν με την πραγματικότητα. Έτσι μπορεί η αναβολή της
κίνησης να συσχετίζεται με κάποια από αυτές τις εδραιωμένες αντιλήψεις· για
παράδειγμα πιστεύουμε ότι δεν είμαστε αρκετά δυνατοί για να πηδήξουμε προς τα
πίσω, από την καθιστή θέση σε θέση σανίδας. Ακόμα και αν αυτό όντως αληθεύει,
δυστυχώς σαν σκέψη μας αποτρέπει από το να δώσουμε όλες μας τις δυνάμεις κάθε
φορά που αντιμετωπίζουμε αυτή την κίνηση, ώστε μία μέρα να την πετύχουμε, αφού
ήδη έχουμε προαποφασίσει την έκβαση, θεωρώντας τον εαυτό μας αδύναμο!
Σκεφτείτε λοιπόν σε αυτά τα κλάσματα του δευτερολέπτου από την μία εισπνοή
στην εκπνοή, αν τέτοιες σκέψεις είναι ικανές να αλλάξουν την αρχική μας
απόφαση για μία κίνηση του σώματος και να μας οδηγήσουν σε μία εντελώς νέα
έκβαση, πόσο δύναμη έχουν να επηρεάσουν κρίσιμες αποφάσεις στην ζωή μας!
Δηλαδή συνοψίζοντας όλα τα παραπάνω σημαίνει ότι όποιος έχει αναπτύξει μία
οποιαδήποτε ικανότητα να χειρίζεται το σώμα του έχει ταυτόχρονα ισορροπήσει
στο σύνολο της ύπαρξης του, και όλες οι αντιλήψεις του πρέπει να λαμβάνονται
ως χρυσές οδηγίες για το πως θα πορευθεί στη ζωή; Σαφώς και όχι, διότι ακόμα
και αν δεχθούμε αυτήν την υποθετική ιδέα δεν γνωρίζουμε ποιες ικανότητες
διέθετε εκ γενετής ή από κάποια προγενέστερη σωματική ενασχόληση, ώστε να
βγάλουμε τα συμπεράσματα μας για ποιους δαίμονες αντιμετώπισε και τελικά
ξεπέρασε ή αφομοίωσε. Με την περιγραφή της προσωπικής μου εμπειρίας θέλω να
εστιάσω στην συνειδητοποίηση του ατόμου να ακολουθήσει μια μεθοδολογία η οποία
θα τον αναγκάσει σίγουρα να αντιμετωπίσει πτυχές του χαρακτήρα του, τις οποίες
είτε δεν θα γνώριζε ποτέ ότι είναι εδραιωμένες μέσα του και χρήζουν βελτίωσης,
είτε θα τις απέφευγε εθελοτυφλώντας! Για αυτό το λόγο η πρακτική της Ashtanga
παρέχει συγκεκριμένες ακολουθίες θέσεων και σειρές, ώστε να έρχεσαι συνεχώς
αντιμέτωπος με αυτά τα εμπόδια που πηγάζουν από τον ίδιο σου τον εαυτό.
Συστήματα σαν την Ashtanga Yoga που ζητούν να χρησιμοποιείς συνεχώς
αντιφατικές ποιότητες (δύναμη - ελαστικότητα), στο σωστό χρόνο με επαρκή
ένταση και κατάλληλο τρόπο (πότε και σε ποιο σημείο ασκείς δύναμη και που
αφήνεσαι), για να εκτελέσεις την κάθε μία διαφορετική κατάσταση (asana) και να
κάνεις σωστή κατανομή της ενέργειας σου (βαθιά σταθερή αναπνοή) ώστε τελικά να
ολοκληρώσεις με αρτιότητα ολόκληρη την δοκιμασία (σειρά), ίσως τελικά να έχουν
κάποια βαθύτερη επίδραση στη συνολική ύπαρξη του ανθρώπου.
Όταν καθημερινά κάνοντας πρακτική έχεις τη δυνατότητα να παρατηρείς τον εαυτό
σου και τους μηχανισμούς σου, τις συνήθειες σου, τα σημεία που αποφεύγεις και
τα συγκρίνεις με μία σταθερή αξία όπως η πρακτική σου, έχεις μόνο δύο
επιλογές· η πρώτη είναι να αλλάξεις εσύ σε σχέση με αυτά που υποδεικνύει η
πρακτική, και η δεύτερη να αλλάξεις την πρακτική σε σχέση με αυτά που εσύ
υπαγορεύεις! Την δεύτερη επιλογή δεν χρειάζεται καν να την αναλύσω εις βάθος,
αφού κατά βούληση θα αλλάζεις και θα παρακάμπτεις ότι δεν σου “αρέσει”,
καταλήγοντας στο τέλος έχοντας δημιουργήσει μία δική σου εκδοχή να παραμείνεις
στατικός στο ίδιο σημείο κυνηγώντας την ουρά σου. Αυτό θα συμβεί διότι ο ίδιος
νους που γεννά τα προβλήματα δεν είναι σε θέση να γεννήσει τις λύσεις, άρα οι
όποιες αλλαγές θα εξυπηρετούν μόνο στο να διατηρήσεις τις τωρινές σου
αντιλήψεις που ήδη σε έφεραν σε αυτό το αδιέξοδο. Από την άλλη, η πρώτη
επιλογή θα σε φέρει συχνά αντιμέτωπο με την έννοια της θυσίας και της
“εγκατάλειψης”. Μία θυσία που στον τωρινό ανισόρροπο τρόπο σκέψης, φαίνεται
ανούσια και υπερβολική, στον μελλοντικό αρκετά πιο ισορροπημένο εαυτό θα είναι
ο μοναδικός δρόμος.
Η περιγραφή της προσωπικής μου εμπειρίας σαφώς και δεν μπορεί να θεωρηθεί ως
απόδειξη ότι όλα τα προαναφερθέντα συμβάντα είχαν αιτιότητα στην πρακτική.
Ούτε οι δικές μου συσχετίσεις μπορούν να οδηγήσουν σε γενικευμένα συμπεράσματα
που θα επιλύσουν ή έστω θα βοηθήσουν άλλους ανθρώπους. Τέλος σε καμία
περίπτωση το δικό μου ταξίδι και αυτό που περιγράφω ως ισορροπία δεν είναι μία
παγκόσμια σταθερά που όταν όλοι μιμηθούν τα συγκεκριμένα βήματα θα καταφέρουν
τον δικό τους στόχο. Το πιθανότερο είναι σε μερικά χρόνια να έχω ανακαλύψει
νέες παραμέτρους που να προσδώσουν μία ακόμα ευρύτερη οπτική.
Το μήνυμα που θέλω να μοιραστώ είναι ότι καμία ποιότητα και αξία στη ζωή του
ανθρώπου δεν είναι μονόπλευρα καλή ή κακή και πρέπει ή να υιοθετηθεί ή να
απορριφθεί. Η ενοχοποίηση της δύναμης ως κάτι που δημιουργεί όλα τα δεινά στην
πρακτική με οδήγησε στο να μην έχω την δυνατότητα να κάνω τις άλλες μισές
θέσεις, πόσο μάλλον άλλες σειρές! Από την άλλη η εξιδανίκευση της
ελαστικότητας δημιούργησε με την σειρά της τέτοιες ανισορροπίες στο σώμα που
δεν μπορούσε να διατηρήσει ένα συγκεκριμένο σχήμα όταν πιέζονταν από
εξωτερικούς παράγοντες, όπως το βαρυτικό πεδίο. Όλες οι αντιφατικές έννοιες
στο σύστημα της Ashtanga, και θα τολμήσω να πω και γενικότερα στην ζωή, μόνο
όταν βρίσκονται σε αρμονία θα δημιουργήσουν το κατάλληλο έδαφος ώστε να
μπορέσει να θριαμβεύσει η ανθρώπινη ύπαρξη. Ίσως όλα αυτά να είναι και μία
αντιστοιχία στις αξίες και στις ιδέες του ανθρώπου, που άλλοτε χρειάζεται να
κρατώνται δυνατές και σταθερές και άλλοτε ελαστικές και εύπλαστες, ώστε να
δίνουν χώρο για νέα σχήματα. Αυτά τα νέα σχήματα όμως πάλι χρειάζεται να
διέπονται από τις βασικές αρχές και αξίες ώστε να μην καταλήξουν να
χειραγωγηθούν από εξωτερικές δυνάμεις προς όφελος των δικών τους βλέψεων.
Κάθε μικρή λεπτομέρεια, κάθε θυσία που απαιτείται για να φέρεις εις πέρας
πολυδιάστατες προκλήσεις σε ωθούν πάντα προς ένα δρόμο. Όσο πιο νέος είσαι σε
αυτό το ταξίδι, τόσο πιο αδαής ως προς την απεραντοσύνη του συνόλου, άρα και
της ισορροπίας. Έτσι νομίζεις ότι χωρίς προσπάθεια, χωρίς θυσίες, χωρίς
συγκρούσεις και αποχωρισμούς, χωρίς ικανότητα διάκρισης και αφύπνισης του
εαυτού ως προς τα σκοτεινά του σημεία θα καταφέρεις να προχωρήσεις σε ένα όσο
το δυνατό πιο αυθεντικό προσωπικό ταξίδι ζωής. Χαϊδεύοντας τα αυτιά σου ότι
ίσως εγώ μπορώ να το κάνω χωρίς να περάσω αυτά που πέρασαν οι προκάτοχοι μου,
υιοθετείς απόψεις ότι όλα είναι σωστά και καλά σαν ένας άλλος Peter Pan,
καταλήγοντας να ζεις στη χώρα του Ποτέ (Neverland), με την ψευδαίσθηση ότι ο
χρόνος δεν μετράει αντίστροφα για εσένα! Όσο σταδιακά αποτυγχάνεις, οι νέες
επιλογές σου εξαλείφουν την άγνοια, οδηγώντας τον εαυτό στην αποδοχή του
αναπόφευκτου της ζωής. Ακριβώς τότε βρίσκεσαι μπροστά στο σταυροδρόμι· ή κάθε
μέρα να γίνεσαι ικανότερος από ότι ήσουν εχθές ώστε κάθε μικρή νίκη να δίνει
ουσιαστικό νόημα στη ζωή, και ταυτόχρονα να μοιράζεσαι τους καρπούς με το
κοινωνικό σου περίγυρο ή να μείνεις στάσιμος και η αθροιστική πίεση από τις
δυσκολίες της ζωής να σε γεμίσει πικρία και ζήλια έναντι όσων εξελίσσονται,
προσάπτοντας τους κατηγορητήριες ετικέτες που εξυπηρετούν αποκλειστικά τις
επιλογές σου!
Ίσως όσοι χαρακτηρίζουν τους άλλους μονόπλευρους και μονοδιάστατους, να
κρίνουν εξ ιδίων τα αλλότρια, χωρίς να λαμβάνουν υπόψιν τους ότι ενδέχεται
μερικοί να πέρασαν από τα δύο άκρα ώστε τελικά να αναγνωρίσουν το κέντρο, και
δεν μιλούν ως πολωμένοι υπέρμαχοι της όποιας πλευράς φαίνεται ότι ανήκουν.
Ίσως να συζητούν και να προτείνουν την θέση που δοκιμάστηκε, απέδωσε και
άντεξε μέσα στα χρόνια. Ίσως όσοι βρίσκονται στην αρχή του ταξιδιού αν
ακολουθήσουν αυτό το μακροχρόνια και απαιτητικό μονοπάτι που ανελλιπώς ζητάει
να συνδυάζεις τα πάντα, ώστε να διατηρείς την ισορροπία σε συνεχόμενα
μεταβαλλόμενες συνθήκες, ίσως τελικά να γίνονταν και εκείνοι στα μάτια των
υπολοίπων μονοδιάστατοι και ισχυρογνώμονες. Ίσως…
δημήτρης