Ο μύθος της διαφραγματικής αναπνοής

πρόγραμμα για video editing

Σ το άρθρο της περασμένης εβδομάδας αναλύοντας την ενεργειακή προσέγγιση της πρακτικής καταλήξαμε στο πόσο σημαντική είναι η αναπνοή, και πως τελικά έχει ένα πρωταγωνιστικό ρόλο ακόμα και στο “ενεργειακό σώμα” του ανθρώπου. Η αναπνοή ήταν πάντα το σήμα κατατεθέν της Yoga, είτε για όσους ασχολούνταν αμιγώς με την asana, είτε για όσους έψαχναν τη μυστικιστική προσέγγιση και την πνευματική εξερεύνηση μέσω του διαλογισμού. Από την ευεξία που προσφέρουν οι τεχνικές αναπνοών, μέχρι την εξωπραγματική καταγραφή μπροστά σε γιατρούς και δημοσιογράφους του T. Krishnamacharya να σταματάει τους χτύπους της καρδιάς του μέσω τεχνικών αναπνοής[1], η πλευρά αυτή πάντα αποτελούσε πόλο έλξης για ολοένα και περισσότερους. Δυστυχώς ένα μεγάλο ποσοστό προσπαθεί ως είθισται, να αποκομίσει τα οφέλη με τον συντομότερο και ευκολότερο τρόπο, πράγμα αδύνατο. Το άλλο ποσοστό που θεωρητικά γνωρίζει περί αναπνοής, προσπαθεί να παρουσιάσει εξειδικευμένες τεχνικές που υποτίθεται θα προάγουν την υγεία του ατόμου. Μέσα σε αυτές πολύ συχνά αναφέρεται ο όρος “διαφραγματική αναπνοή”, ο οποίος αντί να βοηθήσει τους ανθρώπους να κατανοήσουν, δημιουργεί περαιτέρω σύγχυση! Ο λόγος πίσω από αυτό είναι διότι εξ ορισμού, ως οργανισμοί, αναπνέουμε με την λειτουργία του διαφράγματος, συνεπώς δεν υπάρχει άλλος τρόπος αναπνοής, εκτός της περίπτωσης που μια χειρουργική επέμβαση έχει αλλάξει τα δεδομένα. Η κατάσταση με την “διαφραγματική αναπνοή” και τις τεχνικές ώστε να μάθει κάποιος να αναπνέει κατά αυτό τον τρόπο, έχει πάρει ανησυχητικές διαστάσεις· κάθε λίγο και λιγάκι ένα περιοδικό που ασχολείται με την υγεία και την άσκηση, στο θέατρο, στο τραγούδι ακόμα και εκπομπές στην τηλεόραση, θα κάνουν αναφορά σε αυτό. Όποτε έπεφτε στην αντίληψη μου κάτι τέτοιο σκεφτόμουν “ακόμα μια παπαγαλία της γνωστής πρότασης χωρίς να εμβαθύνουν στον ουσιαστικό μηχανισμό της αναπνοής!”
Το Νοέμβριο του 2018, σαν από θαύμα να εισακούστηκαν στο σύμπαν οι συνεχείς αντιρρήσεις μου, με καλούν από την εκπομπή του Μιχάλη Κεφαλογιάννη , “Οδηγός καλής ζωής” να μιλήσω για την αναπνοή. Έχοντας συνεργαστεί ξανά στο παρελθόν, όταν είχε την εκπομπή “Όλα για την υγεία μου”, αναφέρουν ότι ενώ δεν συνηθίζουν να προσκαλούν δεύτερη φορά τον ίδιο καλεσμένο, είχαν μείνει πολύ ικανοποιημένοι από τις γνώσεις και την συνολική μου τοποθέτηση. Με χαρά, αποδέχομαι την πρόσκληση και ετοιμάζω ένα 5 λεπτό βίντεο με απλοϊκές αλλά αναλυτικές πληροφορίες ανατομίας και του μηχανισμού της αναπνοής. Στέλνοντας το όμως στην παραγωγή της εκπομπής, η αντίδραση τους ήταν εντελώς αντίθετη από αυτή που περίμενα. “Δυστυχώς θα έχεις στη διάθεση σου 2 με 3 λεπτά το πολύ να μιλήσεις για την αναπνοή, τεχνικές στη yoga, και να δείξεις αυτές τις τεχνικές σε μια παρευρισκόμενη κοπέλα μοντέλο που θα είναι στο στούντιο!” Στη νέα μου αντιπρόταση να δείξω τουλάχιστον πάνω στον εαυτό μου τις τεχνικές, μιας και απαιτούν ένα συγκεκριμένο επίπεδο ικανοτήτων, η απάντηση ήταν και πάλι αρνητική. Εκφράζοντας τις αντιρρήσεις μου, εξηγώ στην υπεύθυνη της παραγωγής ότι δεν είναι δυνατόν ένα τέτοιο θέμα να αναλυθεί μέσα σε 3 λεπτά, αλλά επιμένει εξηγώντας ότι η παρουσίαση μου θα είναι στα “συμπληρωματικά” θέματα, οπότε δυστυχώς μόνο αυτό έχουμε. Αδαής και ρομαντικός, σκέφτηκα ότι μπορώ να μεταφέρω πολύ βασικές πληροφορίες για την αναπνοή, έστω και σε 3 λεπτά. Η πεποίθηση μου να κάνω πάντα το καλύτερο που μπορώ δεδομένων όποιων συνθηκών, καμιά φορά θολώνει το πεδίο, και αποτυγχάνω να βάλω τα όρια, ώστε τουλάχιστον το τελικό αποτέλεσμα να συνάδει με την ποιότητα των γνώσεων, αλλά και της αξιοπρέπειας μου. Στις επόμενες μέρες μαθαίνω την ακριβή ημερομηνία του γυρίσματος, που μετά από δύο μεταθέσεις έπεσε πολύ κοντά στην εβδομάδα των Χριστουγέννων. Έχω προετοιμάσει την παρουσίαση μου, χρονομετρώντας τον εαυτό μου ώστε να βρίσκομαι μέσα στο αγχωτικό χρονικό πλαίσιο των 3 λεπτών, και κατασκευάζω ένα “μοντέλο” του θώρακα μας από ένα πλαστικό μπουκάλι και δύο μπαλόνια για πνεύμονες ώστε να δείξω στους τηλεθεατές τον μηχανισμό της αναπνοής! Τα πάντα είναι έτοιμα, και είμαι πανευτυχής με την δουλειά που έκανα!
Η μέρα φτάνει και βρίσκομαι στο τηλεοπτικό στούντιο δύο ώρες νωρίτερα για τα διαδικαστικά. Εκτός από μία ιατρό πνευμονολογίας, ως βασική καλεσμένη, οι υπόλοιποι είναι άνθρωποι που δεν έχουν κάποια άμεση σχέση με την υγεία ή έστω με κάποια πρακτική που να προάγει αυτήν. Καθημερινοί άνθρωποι, πάντα με γνώμονα το θέμα, που αφηγούνται προσωπικές ιστορίες, πως ανακάλυψαν ότι δεν ανέπνεαν σωστά, ότι είχαν κρίσεις πανικού και πολλά άλλα που συσχετίζονται με την υπονόμευση της αναπνοής. Όσο περίμενα την σειρά μου, παρατήρησα ότι δίνονταν πολύς περισσότερος χρόνος από 3 λεπτά για αφηγήσεις που πρακτικά δεν περιείχαν κάποια ουσιαστική πληροφορία για την βελτίωση της ζωής του τηλεθεατή. Σαφώς ήταν αξιοσέβαστες ιστορίες, αλλά όταν πιέζει τόσο πολύ ο χρόνος, που αποφασίζεις ως παρουσιαστής να αφιερώσεις τον περισσότερο· σε ιστορίες για το ροχάλισμα του συντρόφου σου με κάθε λεπτομέρεια ή σε έστω απλές ανατομικές πληροφορίες που θα κάνουν τους τηλεθεατές σου να συνδέσουν τις καθημερινές τους συμπεριφορές με την υγεία τους; Παρόλα αυτά παραμένω στωικά στη θέση μου, εκτός κάμερας και περιμένω την σειρά μου. Κατά διαστήματα ο παρουσιαστής, όταν υπάρχει διακοπή του γυρίσματος, μου απευθύνει τον λόγο με κάποια ερώτηση για την αναπνοή, και ίσως ένα κοπλιμέντο ότι εγώ με την Yoga μπορώ να κάνω ότι θέλω το διάφραγμα μου!
Ακριβώς σε εκείνο το σημείο ένιωσα μια ανατριχίλα να διατρέχει την σπονδυλική μου στήλη, μιας και αντιλαμβάνομαι την έκβαση της συζήτησης όταν θα δείχνω την τεχνική αναπνοής στην κοπέλα. Πράγματι, έτσι και έγινε και κατά την τρίλεπτη παρουσίαση μου κλήθηκα να παρουσιάσω ένα “διαφραγματικό τρόπο αναπνοής” που κάνουμε στη Yoga! Αμέσως έσπευσα να εξηγήσω ότι δεν υπάρχει κάτι τέτοιο μιας και όλες οι αναπνοές είναι διαφραγματικές, κάνοντας και ένα αστειάκι ότι μας ακούει και η πνευμονολόγος. Έδειξα πάνω στην κοπέλα μια υποτυπώδη αναπνοή, όσο πιο απλή μπορούσα, αποφεύγοντας οδηγίες όπως την ανακρίβεια “φουσκώνω την κοιλιά μου στην εισπνοή” που σχεδόν πάντα συνοδεύεται με τον όρο “διαφραγματική αναπνοή”! Μιας και δεν είπα αυτά που συνήθως ακούγονται, μάλλον χάλασα τα σχέδια που είχε κατά νου ο παρουσιαστής, ο οποίος παίρνοντας την πρωτοβουλία και ακυρώνοντας στην ουσία αυτό που μόλις ανέφερα φρόντισε να τα πει ο ίδιος ακριβώς την στιγμή που έδειχνα την αναπνοή! Δεν φαντάστηκα τι θα επακολουθούσε· σκέφτηκα τουλάχιστον υπάρχει η ξεκάθαρη πληροφορία από αυτά που είπα, εξηγήθηκε ο μηχανισμός του τρόπου αναπνοής, έστω εν τάχει, και το μόνο που μπορούν να κάνουν είναι ή να το χρησιμοποιήσουν ή να μην το βάλουν καθόλου!
Όταν μετά από ένα μήνα μεταδόθηκε η εκπομπή, μια αναπάντεχη τρίτη εκδοχή ήρθε να μου δείξει ότι θα συμβεί αυτό που δεν είχα υπολογίσει· στα σημεία που δεν τους άρεσαν αυτά που υποστήριξα, έκοψαν τον ήχο και έβαλαν τα λόγια του παρουσιαστή ώστε να ειπωθεί μία προαποφασισμένη άποψη! Σαν να μην έφτανε αυτό κάτω από την παρουσίαση μου υπήρχε τίτλος “τα οφέλη της διαφραγματικής αναπνοής”! Σαφώς και το φταίξιμο ήταν όλο δικό μου, από τη στιγμή που έπρεπε να αρνηθώ εξαρχής, ιδιαίτερα όταν έμαθα ότι θα είχα μόνο τρία λεπτά στην διάθεση μου. Τα λάθη όμως είναι αυτά που σου δίνουν τα πιο σκληρά και ταυτόχρονα πιο ουσιαστικά μαθήματα στην ζωή. Οι ανακρίβειες που παρουσιάστηκαν εκείνη την ημέρα, τουλάχιστον στο τρίλεπτο που μου δόθηκε, παρόλο που ήταν προϊόντα αλλοίωσης των γνώσεων και της εμπειρίας μου, λόγω της παρουσίας μου παρουσιάστηκαν ως δικές μου! Παρακάτω, σε μια προσπάθεια μου να εξιλεωθώ για εκείνη την αποφράδα ημέρα, θα αναλύσω όσο δυνατό με απλό τρόπο την ανατομία του ανθρώπινου οργανισμού και τον μηχανισμό της αναπνοής του. Ευελπιστώ διαβάζοντας το να αποφανθείτε μόνοι σας, και να λήξει διαπαντός, έστω για εσάς τους αναγνώστες μου ο μύθος της διαφραγματικής αναπνοής!
Όλοι γνωρίζουμε ότι αναπνέουμε χάριν των πνευμόνων μας, και αν ρωτήσεις που βρίσκονται, πάλι σχεδόν όλοι θα δείξουν την περιοχή του στήθους. Οι πλευρές που παρατηρούμε κάτω και στο πλάι του στήθους στο ανθρώπινο σώμα στην ουσία σχηματίζουν ένα “κλουβί”, ώστε να προστατεύσουν τα ζωτικά όργανα του οργανισμού. Ακριβώς για αυτό το λόγο, ο θώρακας αναφέρεται ως θωρακικός κλωβός και μέσα του προστατεύονται οι πνεύμονες, η καρδιά, το ήπαρ, το πάγκρεας, η χοληδόχος κύστη, το στομάχι, οι νεφροί και τέλος τα επινεφρίδια.
Οι υγιείς πνεύμονες είναι ελαφροί, μαλακοί και σπογγώδης, ενώ παρουσιάζουν μεγάλη ελαστικότητα. Έχουν κωνικό σχήμα και βρίσκονται ο καθένας στον δικό του υπεζωκοτικό σάκο. Ο αριστερός πνεύμονας είναι μικρότερος και ζυγίζει λιγότερο σε σχέση με τον δεξί, και ένα ακόμα κύριο χαρακτηριστικό του είναι η καρδιακή εντομή. Μέσα στους πνεύμονες συναντάμε τους βρόγχους οι οποίοι είναι ένα σύστημα αεραγωγών που κατευθύνει τον εισπνεόμενο αέρα στις κυψελίδες (alveoli[2]), όπου γίνεται η ανταλαγή των αερίων (εισπνεόμενου οξυγόνου και εκπνεόμενου διοξειδίου). Ο μέσος όρος του πλήθους των κυψελίδων σε έναν ενήλικα είναι 480 εκατομμύρια, και η επιφάνεια τους αν θα μπορούσαν να ξεδιπλωθούν είναι περίπου 100 τετραγωνικά μέτρα, δηλαδή όσο ένα γήπεδο του τέννις! Οι βρόγχοι, τα τελικά βραχιόλια, οι τμηματικοί βρόγχοι, οι στελεχιαίοι βρόγχοι και τέλος η τραχεία αποτελούν το τραχειοβρογχικό δέντρο. Όλη αυτή η σύνθετη δομή είναι έτοιμη να δεχθεί τον εξωτερικό αέρα ώστε να παράσχει το απαραίτητο για την επιβίωση του οργανισμού οξυγόνο. Πώς όμως θα φτάσει ο αέρας από το εξωτερικό περιβάλλον μέσω της μύτης στην τραχεία, στους στελεχιαίους βρόγχους, στους τμηματικούς, στα τελικά βραχιόλια και τέλος στις εκατομμύρια κυψελίδες;
Ακριβώς κάτω από την βάση των πνευμόνων, ένας μυς σχήματος αλεξίπτωτου, το διάφραγμα λαμβάνοντας εντολές από το αυτόνομο νευρικό σύστημα, έχει αναλάβει πρωταρχικά μόνο ένα έργο· την αλλαγή της πίεσης στο εσωτερικό του θωρακικού κλωβού ώστε να αναγκάσει τον αέρα να εισέλθει, στην γνωστή σε όλους μας εισπνοή. Όταν το διοξείδιο πρέπει να εξέλθει από τον οργανισμό, περιμένοντας στις κυψελίδες παθητικά, ξανά το διάφραγμα αλλάζει την πίεση του θωρακικού κλωβού, εξαναγκάζοντας το να εξέλθει, στην πάλι γνωστή σε όλους μας εκπνοή.
Ακούγοντας μυς, μας έρχεται στο μυαλό ο τετρακέφαλος του ποδιού, ο δικέφαλος του χεριού, ο κοιλιακός, και θα αναρωτιέστε πώς ένας μυς συσχετίζεται με την αναπνοή και καταφέρνει κάτι τόσο αξιοθαύμαστο; Το διάφραγμα με την βοήθεια των μεσοπλεύριων μυών, που βρίσκονται ανάμεσα στις πλευρές του θωρακικού κλωβού, και με την υποστήριξη σχεδόν όλων των μυών του κορμού μας, ενεργοποιούν τον μηχανισμό της αναπνοής, ο οποίος λειτουργεί ως εξής. Σύμφωνα με τον νόμο του Boyle για τις αέριες μάζες “ο όγκος ενός αερίου είναι αντίστροφος ανάλογος της πίεσης του σε σταθερή θερμοκρασία”[3]. Όταν κατά την εισπνοή το διάφραγμα λειτουργεί, η κίνηση του μαζί με τους υποστηρικτικούς μεσοπλεύριους αυξάνει τον όγκο του θώρακα, με αποτέλεσμα η πίεση στο εσωτερικό να μειώνεται. Οι αέριες μάζες κινούνται από την υψηλότερη πίεση προς την χαμηλότερη, και αφού η ατμοσφαιρική πίεση παρέμεινε σταθερή, με την μείωση της πίεσης στο θώρακα, ο αέρας “τρέχει” να εισέλθει μέσα μας! Αντίθετα στην εκπνοή, ξανά το διάφραγμα με όλο το υποστηρικτικό μυικό σύστημα του κορμού, μειώνει τον όγκο του θωρακικού κλωβού, αυξάνεται η εσωτερική πίεση και τώρα όντας υψηλότερη από την ατμοσφαιρική, ο αέρας “τρέχει” να εξέλθει από μέσα μας! Λαμβάνοντας λοιπόν υπόψιν μας τα παραπάνω, καθαρά από βιολογικής άποψης, μόνο με αυτό τον τρόπο μπορούμε να αναπνέουμε και με κανένα άλλο!
Γιατί όμως έχει επικρατήσει αυτή η τεράστια παρανόηση και μάλιστα υποστηρίζεται ότι όταν αναπνέεις διαφραγματικά (δανείζομαι επίτηδες την λανθασμένη έκφραση), “φουσκώνει η κοιλιά”; Το διάφραγμα βρίσκεται ανάμεσα σε δύο κοιλότητες· την θωρακική και την κοιλιακή. Στη θωρακική κοιλότητα θα συναντήσουμε τους πνεύμονες και την καρδιά, ενώ ακριβώς από κάτω του, στη κοιλιακή κοιλότητα, θα συναντήσουμε όλα τα υπόλοιπα όργανα, το ήπαρ, το στομάχι, το πάγκρεας, τους νεφρούς, τα επινεφρίδια, το λεπτό και παχύ έντερο και την χοληδόχο κύστη. Όπως κάθε μυς, έτσι και το διάφραγμα έχει έκφυση (σημείο/α που ξεκινά) και κατάφυση (σημείο/α που καταλήγει). Όταν ο εγκέφαλος μέσω του νευρικού συστήματος στέλνει εντολή, ο μυς συσπάται προσπαθώντας να φέρει τα δύο σημεία αυτά όσο πιο κοντά μπορεί μεταξύ τους και έτσι βλέπουμε να κλείνουν στις αρθρώσεις τα χέρια μας, τα πόδια μας και ούτω καθεξής.
Αναφέραμε λοιπόν ότι το διάφραγμα μοιάζει σαν ένα αλεξίπτωτο. Η περιφέρεια του κύκλου, κοιτώντας το από πάνω, ακουμπά περιμετρικά στις τελευταίες πλευρές του θώρακα, και αυτή είναι η έκφυση του διαφράγματος. Το κέντρο του αλεξίπτωτου, όπου όλες οι ραφές του συγκλίνουν, είναι η κατάφυση του διαφράγματος στο τενόντιο κέντρο. Κατά την εισπνοή το νευρικό σύστημα δίνει εντολή στις μυϊκές ίνες του διαφράγματος να κάνουν σύσπαση. Ανάλογα με τους υπόλοιπους μύες που θα ενεργοποιήσουμε δύο τινά θα συμβούν· κρατώντας σταθερή την έκφυση του (περιφέρεια αλεξίπτωτου) η επικείμενη σύσπαση θα αναγκάσει σε κίνηση την κατάφυση (σημείο σύγκλισης των ραφών του αλεξιπτώτου) προς τα κάτω. Αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα την συμπίεση όλων των προαναφερθέντων οργάνων! Επειδή όμως αυτά περιέχουν υγρά μέσα τους, είναι ασυμπίεστα (τα υγρά δεν συμπιέζονται, μόνο τα αέρια). Συνεπώς πιέζοντας κάτι ασυμπίεστο προς τα κάτω, θα αναγκαστεί να “βγει” προς μία άλλη κατεύθυνση. Κατά αυτόν τον τρόπο βλέπουμε να “φουσκώνει η κοιλιά” κατα την “διαφραγματική αναπνοή”, που είναι αποτέλεσμα μηχανικής και όχι επειδή ο αέρας κατευθύνεται προς την κοιλιά! Αντίθετα αν κρατήσουμε σταθερή την κατάφυση (σημείο σύγκλισης ραφών αλεξιπτώτου) η επικείμενη σύσπαση θα αναγκάσει την περιφέρεια του κύκλου (πλευρές) να κινηθούν προς τα πάνω (και ελαφρώς έξω), και σε συνδυασμό με τους μεσοπλεύριους μυς να “φουσκώσουν” το στήθος, χωρίς να συμπιέσουν τα κοιλιακά όργανα! Σαφώς μπορεί να γίνει και συνδυασμός με την κατάλληλη ενεργοποίηση μυών και να προκύψουν σχεδόν ταυτόχρονα και οι δύο σχηματισμοί, αλλά αυτό απαιτεί πολύ καλή επίγνωση και έλεγχος του μυϊκού συστήματος.
Συνεπώς και στις δύο περιπτώσεις έχουμε την λειτουργία του διαφράγματος, και ανάλογα με την εκούσια επιλογή βοηθητικών μυϊκών ομάδων, την μεταβολή του σχήματος σε διαφορετικές περιοχές του κορμού μας. Η μακροχρόνια ακινησία όχι μόνο θα αποδυναμώσει το μυικό σύστημα , αλλά θα συμβάλει στην αύξηση σωματικού βάρους. Η συσσώρευση λίπους στην κοιλιακή περιοχή και η έλλειψη επίγνωσης της λειτουργίας των μυών της, καθιστούν σχεδόν αδύνατη την σωστή λειτουργία του διαφράγματος. Με τον όρο σωστή, αναφέρομαι στο πλήρες εύρος κίνησης του στο εσωτερικού του σώματος, ώστε να μεταβάλει στο μέγιστο τον όγκο του θώρακα, άρα ως αποτέλεσμα μια βαθιά αναπνοή. Επιπρόσθετα το βαρυτικό πεδίο της γης τραβώντας προς τα κάτω την σπονδυλική στήλη, με την αδυναμία του κορμού να αντισταθεί, καμπουριάζουν τον κορμό και οι μύες του θωρακικού κλωβού χάνουν περαιτέρω την ελαστικότητα τους, επισφραγίζοντας την συνολική υπονόμευση της αναπνοής.
Ο τρόπος με τον οποίο προωθούνται οι τεχνικές αναπνοών στην Yoga, αποκομμένες από την συνολική καλή λειτουργία του μυϊκού συστήματος μέσω των asanas, μόνο περαιτέρω σύγχυση και αναποτελεσματικότητα μπορούν να προσφέρουν, παρά ουσιαστική βοήθεια για τους ανθρώπους. Η γνώση θα πρέπει να αντιμετωπίζεται με τον δέοντα σεβασμό, και το άτομο που την μοιράζεται εκτός της δικής του υψηλής ηθικής για την άρτια μετάδοση της, χρειάζεται απαραίτητα να έχει την εμπιστοσύνη του αποδέκτη.
Ζούμε σε μια εποχή που όλοι λίγο πολύ υποφέρουμε από άγχος. Παρόλα αυτά, όταν έρχεται η στιγμή να κάνουμε λίγο πίσω στον καταιγιστικό ρυθμό της ζωής μας, εμείς εμμένουμε πεισματικά να αγκαλιάζουμε όλα αυτά που μας πιέζουν μέχρι την εξόντωση της ύπαρξης μας. Έτσι και στην εκπομπή που παρευρέθηκα, η πληθώρα των επιμέρους θεμάτων επισκίασε το τελικό αποτέλεσμα, και τελικώς δεν παρουσιάστηκε απολύτως καμία ουσιαστική πληροφορία. Όταν λέω ουσιαστική, δεν αναφέρομαι σε ακαδημαϊκή γνώση, σαν να ανοίγεις μία εγκυκλοπαίδεια και διαβάζεις τον ορισμό ενός λήμματος. Ουσιαστική πληροφορία είναι αυτή που θα συνδεθεί με την βάση της καθημερινότητας, τις επιλογές μας και τα αποτελέσματα τους, ώστε να μπορούμε να εικονοποιήσουμε το αύριο που θα εκδηλωθεί με βάση τις δράσεις του σήμερα!
Η σωστή, απλοϊκή και στοχευμένη πληροφόρηση θα αποτρέψει ένα μεγάλο ποσοστό συνανθρώπων μας από λανθασμένες επιλογές λόγω άγνοιας. Είναι χρέος όλων μας να απαιτούμε το μέγιστο από τους συνανθρώπους μας, και προπάντων το μέγιστο από τον ίδιο μας τον εαυτό! Μόνο έτσι θα μπορέσουμε να βοηθήσουμε ουσιαστικά ο ένας τον άλλον και να αντιμετωπίσουμε το ήδη δριμύ και επώδυνο φορτίο της ζωής μας!

δημήτρης


1. Krishnamacharya — The Man behind Modern Yoga
2. Alveoli, από το λατινικό alveolus μικρή κοιλότητα
3. Ο Νόμος του Μπόιλ, γνωστός και σαν νόμος Μπόιλ-Μαριότ, πήρε το όνομά του αρχικά από τον Ιρλανδό φυσικό φιλόσοφο Ρόμπερτ Μπόιλ (Robert Boyle), (1627-1691), που πρώτος τον διατύπωσε και δημοσίευσε το 1662. Τον ίδιο νόμο διατύπωσε 14 χρόνια αργότερα και ο Γάλλος φυσικός Εντμέ Μαριότ (Edme Mariotte) (1620–1684), εξ ου και η διπλή ονομασία.

Photo by Peter Stumpf on Unsplash