Padmasana
Ό
ταν το 2005 πρωτομπήκα στο κόσμο της Yoga, δεν μπορούσα να φανταστώ εκτός από
το εύρος του συστήματος τόσο στο αμιγώς σωματικό επίπεδο, όσο και στο σύνολο
της ανθρώπινης υπόστασης, και το πλήθος των διαφορετικών συστημάτων που
υπήρχαν.
Στην ουσία αυτή η άγνοια μου, έδινε το πράσινο φως σε διάφορους
επίδοξους δασκάλους να με μπερδεύουν, μην μπορώντας να διαχωρίσω ποια
διδασκαλία ήταν από το σύστημα της Yoga, και ποια ήταν ένα συνοθύλευμα
ημιμάθειας και συνδυασμού διαφορετικών τεχνικών, όχι μόνο από διαφορετικά
συστήματα, αλλά και από εντελώς άλλους πολιτισμούς! Έτσι μια μίξη από
Κινέζικες, Ιαπωνικές και Ινδουιστικές τεχνικές με μια δόση Αμερικάνικου
μάρκετινγκ, αποτελούσαν την κεντρική βάση ώστε οι αδαής ασκούμενοι σαν εμένα
τότε, αλλού να πατούν και αλλού να βρίσκονται. Συναντώντας λοιπόν ασκούμενους
διαφόρων ειδών yoga, τύχαινε και συνομιλήσω αρκετές φορές με αυτούς που
ασχολούνταν με την ενεργειακή προσέγγιση των συστημάτων. Όταν η πρακτική ήταν
διαφορετική από την Yoga, όπως το Reiki που είναι Ιαπωνικής προέλευσης, δεν
είχα καμία άποψη επί του θέματος. Αντίθετα όταν η ενεργειακή προσέγγιση ήταν
μέρος της, όσο περνούσαν τα χρόνια λόγω της εμβάθυνσης μου και διδασκαλίας του
αντικειμένου, τα πράγματα άλλαζαν. Η άποψη μου αυτή βέβαια εκφράζονταν μόνο
στην περίπτωση που ο συνομιλητής μου προσπαθούσε να προάγει τον εαυτό του,
υποβαθμίζοντας το σύστημα που πρεσβεύω με φράσεις όπως
“Η Ashtanga είναι γυμναστική με τόσες asanas! Εγώ ασχολούμαι με το
πνευματικό επίπεδο της Yoga!”
Γενικά η Ashtanga Yoga βάλλεται πολύ συχνά από ποικίλες κατηγορίες[1], χωρίς πραγματικά να υπάρχει λόγος, αφού κανείς δεν ανάγκασε κανένα να
διαλέξει αυτό το σύστημα. Παρόλα αυτά η ερώτηση που οφείλω να κάνω μετά από
αυτή την διατύπωση είναι
“Ποιας παραδοσιακής Ινδουιστικής πρακτικής ακολουθείς την ενεργειακή
προσέγγιση;”
Εφιστώ επίτηδες την προσοχή στην παραδοσιακή προέλευση, διότι ουκ ολίγες φορές
καιροσκόποι δάσκαλοι δημιουργούν το δικό τους “σύστημα” για προσωπική δόξα και
του δίνουν ένα Σανσκριτικό τίτλο ώστε για όποιον δεν εμβαθύνει να μοιάζει με
αρχαία μυστικιστική γνώση! Η πιο συνηθισμένη απάντηση στην ερώτηση μου είναι
Hatha Yoga.
Το φιλοσοφικό κείμενο πίσω από την Hatha, εξού και το όνομα της, είναι το
Hatha Yoga Pradipika του Svatmarama, που χρονολογείται τον 15ο αιώνα, και
αποτελεί ένα από τα πιο διαδεδομένα κείμενα που επηρεάσαν και διαμόρφωσαν την
Yoga που γνωρίζουμε σήμερα. Σε αυτό το αρχαίο κείμενο αναλύονται οι asanas, οι
τεχνικές αναπνοών (pranayama), οι τεχνικές εξαγνισμού του φυσικού σώματος
(kriyas) και επίσης δίνονται λεπτομερείς περιγραφές για το ενεργειακό σώμα του
ανθρώπου, με τα nadis και chakras. Ο Svatmarama όμως στο Hatha Yoga Pradipika
δεν έγραψε πρωτοποριακές μεθοδολογίες τις οποίες εφηύρε· αντίθετα
επαναδιατύπωσε τις ίδιες τεχνικές που αντηχούσαν μέσα στους αιώνες και
αφορούσαν το μονοπάτι της Yoga. Επτακόσια χρόνια πριν, περίπου τον 8ο αιώνα, ο
Yajnavalkya συγγράφει σε 504 στίχους, χωρισμένους σε 12 κεφάλαια, τον διάλογο
του ιδίου με την Gargi. Στο διάλογο αυτό αναλύονται τόσο η αλληλεπίδραση
αρσενικής και θηλυκής ύπαρξης, όσο και έννοιες για το ενεργειακό σώμα και την
kundalini (θεϊκή θηλυκή ενέργεια που βρίσκεται στη βάση της σπονδυλικής στήλης
στο Muladhara chakra). Σε αυτό το προγενέστερο της Hatha Yoga Pradipika
παραδοσιακό κείμενο, που ονομάστηκε Yoga Yajnavalkya, περιέχονται οι πιο
λεπτομερείς και αναλυτικές περιγραφές για την pranayama, pratyahara, dharana
και dhyana ,που αποτελούν στάδια από το οκταπλό μονοπάτι του Patanjali.[2]
Το Yoga Yajnavalkya θεωρούνταν από τον Sri T. Krishnamacharya ένα από τα
σημαντικότερα βιβλία για το σύστημα της Yoga και μαζί με τα Yoga Sutras
αποτελούσε βασικό κομμάτι της διδασκαλίας του. Ο Sri K. Pattabhi Jois, ένας
από τους βασικότερους μαθητές του Krishnamacharya δίδαξε ακριβώς τις τεχνικές
αυτές και εξελίσσοντας τις διδαχές του δασκάλου του διέδωσε την Ashtanga
Vinyasa Yoga. Το γεγονός ότι ξεκινούσε από τις asanas, είναι απόλυτα σωστό
μιας και τα φιλοσοφικά κείμενα έχουν πρώτα αυτό το στάδιο και μετέπειτα τα
υπόλοιπα.
Άρα λοιπόν είναι πασιφανές ότι είτε μιλάμε για Ashtanga, είτε για
Hatha αναφερόμαστε ακριβώς στο ίδιο σύστημα! Πως λοιπόν όσοι ισχυρίζονται ότι
η Ashtanga είναι γυμναστική, έχοντας θεωρητικά μελετήσει τα παραδοσιακά αυτά
κείμενα, δεν αποφάνθηκαν ότι τα δύο αυτά συστήματα είναι στην ουσία τα ίδια;
Πως είναι δυνατόν να διαχωρίσεις το πνεύμα από το σώμα κατά τέτοιο τρόπο που
να νομίζεις ότι ενώ το δεύτερο νοσεί, το πρώτο μπορεί να θριαμβεύει; Ή μήπως
βλέποντας το συνολικό μονοπάτι αντιλήφθηκες την προσπάθεια που χρειάζεται και
παρακάμπτοντας τις μεθοδολογίες που δεν σου είναι αρεστές, έχεις την εντύπωση
ότι μπορείς να φτάσεις αυτόματα στα βάθη του πνεύματος και της ψυχής σου;
Σαφώς και το σώμα δεν είναι αυτοσκοπός, ώστε να παγιωθεί κάποιος σε αυτό το
επίπεδο, αλλά χωρίς το “όχημα” να είναι καλοσυντηρημένο, σύνθετες έννοιες και
συνειδητοποιήσεις πως είναι δυνατόν να κατακτηθούν και να μεταδοθούν όταν οι
απλές βρίσκονται ακόμα υπό αμφισβήτηση;
Τα παραπάνω δεν τα υποστηρίζω ακολουθώντας μία τυφλή υπακοή κανονισμών και
τεχνικών, όπως για παράδειγμα του οκταπλού μονοπατιού, όπου οι τεχνικές
αναπνοών (pranayama) έπονται των θέσεων (asanas). Τόσο στις ακολουθίες των
ασκήσεων της Ashtanga, όσο και στο οκταπλό μονοπάτι, η σειρά που ο ασκούμενος
καλείται να ακολουθήσει δεν είναι καθόλου τυχαία, και το μόνο σίγουρο είναι
ότι υπάρχει μόνο με σκοπό να τον προάγει. Αντίθετα η πεποίθηση ότι
παρακάμπτοντας κατά βούληση ότι στον καθένα μας φαίνεται ανούσιο, το μόνο που
πετυχαίνουμε είναι να υποσκάπτουμε τα θεμέλια της προόδου μας και στο τέλος να
απογοητευθούμε από την στασιμότητα μας, αν βέβαια είμαστε σε θέση να την
παραδεχθούμε! Για την υπεράσπιση του επιχειρήματος μου, ότι δεν γίνεται σε
καμία σφαίρα της φαντασίας ο ασκούμενος να έχει ουσιαστικό αποτέλεσμα αν
ασχοληθεί τμηματικά με το σύστημα, και ειδικότερα με την “πνευματική του
προσέγγιση”, θα αναλύσω διάφορες έννοιες και πιο συγκεκριμένα για το ανθρώπινο
ενεργειακό σύστημα σύμφωνα με την Ινδική φιλοσοφία.
Οι πρώτες μαρτυρίες ανατομίας στην Ινδία συναντώνται στα Vedas,[3]
και παρέχουν μια ξεκάθαρη εικόνα για τις γνώσεις που είχαν μεταξύ του 1500 π.Χ
και 200 π.Χ, οι οποίες πήγαζαν από θυσίες ζώων αλλά και ανθρώπων. Τα μετέπειτα
κείμενα σαφώς επηρεασμένα από αυτές, περιγράφουν ότι στο κέντρο μεταξύ των
γεννητικών οργάνων και του πρωκτού, αν προχωρήσουμε σε ένα κάθετο άξονα προς
τα πάνω για περίπου 9 με 12 ψηφία, δηλαδή περίπου 17 με 22 εκατοστά[4]
θα συναντήσουμε ένα ενεργειακό σημείο οωειδούς σχήματος που ονομάζεται kanda[5], από το οποίο εκφύονται τα 72.000 ενεργειακά κανάλια του ανθρώπινου σώματος,
τα nadis. Nadi, από την ρίζα nad, σημαίνει μικρός αγωγός, σωληνάκι, και
συναντώνται ως περιγραφή ακόμα και στην αρχαία Ελλάδα, μόλις από τον 2ο αιώνα,
όταν ο Γαληνός[6] ήταν ο πρώτος που
έθεσε την θεωρία ότι τα όργανα επικοινωνούν μεταξύ τους με ένα σύστημα
“κούφιων σωλήνων” που μετέφεραν μηνύματα από το ένα στο άλλο. Αυτό το μήνυμα
το ονόμασε “συμπαθητικό”. Αμέσως αντιλαμβανόμαστε ότι τα “ενεργειακά κανάλια”
στη Yoga αντιστοιχούν στο νευρικό σύστημα. Δεν δύναμαι να γνωρίζω αν
καταμέτρησαν μία μία όλες τις διακλαδώσεις του, μιας και υπάρχουν αναφορές
ακόμα και για 350.000 nadis (Shiva Samhita), αλλά για να έχουμε μια τάξη
μεγέθους το νευρικό μας σύστημα έχει συνόλικο μήκος περίπου 500.000 χιλιόμετρα
κάτι που καταδεικνύει ότι δεδομένης της εποχής οι γνώσεις ανατομίας τους ήταν
εξαιρετικά καλές!
Το kanda, ως κέντρο που πηγάζουν όλα τα “ενεργειακά κανάλια”
παρόλο που στα κείμενα περιγράφεται ότι βρίσκεται στο λεπτοφυές ενεργειακό
επίπεδο, (θα αναλύσω παρακάτω) έχει μια πραγματική, απτή αντιστοιχία στο
ανθρώπινο σώμα και δεν είναι βγαλμένο από κάποια ανώτερη διαισθητική ικανότητα
των yogi. Ο νωτιαίος μυελός είναι μια μακρά στήλη νευρικών ινών, η οποία
αποτελεί το δίκτυο επικοινωνίας των οργάνων και των μελών του σώματος με τον
εγκέφαλο μας, ξεκινώντας από την βάση του κρανίου και φτάνοντας έως τον 1ο -
2ο οσφυϊκό σπόνδυλο, όπου εκεί σταματά. Τα κατώτερα νεύρα διατρέχουν ένα
διάστημα στον σπονδυλικό σωλήνα μέχρι να εξέλθουν από αυτόν, σχηματίζοντας μια
δομή που μοιάζει με ουρά αλόγου, την ιππουρίδα (cauda
equina). Ακριβώς στο σημείο που σταματά ο νωτιαίος μυελός και τα νεύρα
συνεχίζουν σαν “γυμνά καλώδια” υπάρχει ένας σχηματισμός που ονομάζεται
μυελικός κώνος! Το kanda που έχει σχήμα αυγού, και από αυτό
πηγάζουν όλα τα “ενεργειακά κανάλια” ταυτίζεται σχεδόν τέλεια με τον μυελικό
κώνο.
Είτε αναφερόμαστε για 72.000, είτε για 350.000 nadis, 14 είναι τα
σημαντικότερα και από αυτά τα 14 μόνο 3 το Pingala, το
Ida, και το Sushumna
είναι υψίστης σημασίας. Αυτά αντιστοιχούν στο συμπαθητικό και στο
παρασυμπαθητικό νευρικό σύστημα, και στον νωτιαίο μυελό της σπονδυλικής
στήλης. Το Sushumna σύμφωνα με την Ινδουιστική φιλοσοφία διατρέχει την
σπονδυλική στήλη, και αν το τέμψουμε κάθετα, θα παρατηρήσουμε 4
διαστρωματώσεις. Από την πιο εξωτερική στην πιο εσωτερική έχουμε το ίδιο το
Sushumna (1), το Vajra Nadi (2), το Chitra Nadi (3) και το Brahma Nadi (4).
Συγκρίνοντας με την σύγχρονη δυτική ιατρική, θα παρατηρήσουμε για ακόμη μία
φορά ταύτιση γνώσεων· ο νωτιαίος μυελός (1) περιβάλλεται από 3 στρώματα· την
σκληρά (2), την αραχνοειδή (3) και την χοριοειδή μήνιγγα (4)! Τα πολυακουσμένα
Chakras βρίσκονται στο Brahma Nadi, δηλαδή στο πιο εσωτερικό.
Συνεχίζοντας, σύμφωνα με τις Ινδουιστικές γραφές το ανθρώπινο σώμα διαιρείται
σε 3 σώματα (sariras) τα οποία είναι το χονδροειδές (sthula),
το λεπτοφυές (suksma) και το πνευματικό (karana). Το χονδροειδές
διαιρείται περαιτέρω στην διαστρωμάτωση Annamaya, το λεπτοφυές στις
Pranamaya, Manomaya, Vijnanamaya και το πνευματικό στην
Anandamaya, δηλαδή στο σύνολο τα 3 σώματα διαιρούνται σε 5
διαστρωματώσεις (panchakosa, πέντε θήκες).Εν τάχει η Annamaya
αντιστοιχεί στο φυσικό μας σώμα, η Pranamaya στην ζωτικη ενέργεια (prana), η
Manomaya στις εγκεφαλικές διεργασίες (manus, νους), η Vijnanamaya στο
συνειδησιακό επίπεδο και επίγνωση, και τέλος η Anandamaya στη συνολική
πληρότητα που προκύπτει από την κατάκτηση των προηγουμένων.
Τα chakras, που συναντώνται στο εσωτερικό του κεντρικού καναλιού
Sushumna (στο Brahma Nadi) και περιγράφονται ως “ενεργειακοί στρόβυλοι” μιας
και chakra κυριολεκτικά σημαίνει τροχός, συνδέουν αυτές τις 5 διαστρωματώσεις
μεταξύ τους. Δίνοντας ενέργεια στα chakras, δηλαδή στην σπονδυλική στήλη, σαν
δίνες μαγνητίζουν τις διαστρωματώσεις, και καμπυλώνοντας αυτές, τις αναγκάζουν
να συναντήσουν η μία την άλλη στη θέση που βρίσκεται το chakra, και να
επικοινωνήσουν μεταξύ τους. Όλα τα chakras μαζί με το κεντρικό ενεργειακό
κανάλι Sushumna ανήκουν στην διαστρωμάτωση Pranamaya του λεπτοφυούς σώματος, η
οποία δεν έχει καθόλου τυχαία τον ρόλο του διαμεσολαβητή, λόγω της ζωτικης
ενέργεια που παρέχει.
Τα chakras, που συναντώνται στο εσωτερικό του κεντρικού καναλιού
Sushumna (στο Brahma Nadi) και περιγράφονται ως “ενεργειακοί στρόβυλοι” μιας
και chakra κυριολεκτικά σημαίνει τροχός, συνδέουν αυτές τις 5 διαστρωματώσεις
μεταξύ τους. Δίνοντας ενέργεια στα chakras, δηλαδή στην σπονδυλική στήλη, σαν
δίνες μαγνητίζουν τις διαστρωματώσεις, και καμπυλώνοντας αυτές, τις αναγκάζουν
να συναντήσουν η μία την άλλη στη θέση που βρίσκεται το chakra, και να
επικοινωνήσουν μεταξύ τους. Όλα τα chakras μαζί με το κεντρικό ενεργειακό
κανάλι Sushumna ανήκουν στην διαστρωμάτωση Pranamaya του λεπτοφυούς σώματος, η
οποία δεν έχει καθόλου τυχαία τον ρόλο του διαμεσολαβητή, λόγω της ζωτικης
ενέργεια που παρέχει.
Ποια είναι η ζωτική ενέργεια; Σύμφωνα με τα φιλοσοφικά κείμενα η prana, η
ζωτική ενέργεια, ταυτίζεται με την αναπνοή, εξού και η pranayama, που σημαίνει
επέκταση της prana, σχετίζεται με τεχνικές αναπνοών. Γιατί τα chakras ανήκουν
στην διαστρωμάτωση pranamaya; Διότι χρειάζονται ενέργεια για να λειτουργήσουν
σωστά, δηλαδή αναπνοή! Και πώς όταν λειτουργούν σωστά κάνουν τις πέντε
διαστρωματώσεις να επικοινωνούν; Μπορείτε να δώσετε μόνοι σας την απάντηση με
το εξής πείραμα. Κρατήστε την αναπνοή σας όσο περισσότερο μπορείτε και
παρατηρήστε πως ολόκληρη η ύπαρξη σας εστιάζει σε αυτό! Συμπερασματικά,
κάνοντας μερικά βήμα πίσω ώστε να παρατηρήσουμε το δάσος και όχι το δέντρο,
κατανοώντας το ουσιαστικό νόημα σε όλες αυτές τις μεταφορικές εικονοποιήσεις,
καταλήγουμε ότι αν δεν μπορεί ο άνθρωπος να αναπνεύσει σωστά, δεν παρέχει την
απαιτούμενη ενέργεια στον οργανισμό του και αυτό με την σειρά του υπονομεύει
βασικές λειτουργίες (μπλοκαρισμένα chakras). Σταδιακά νοσεί το φυσικό σώμα
(Annamaya), ο νους ταλανίζεται και χάνεται στον φαύλο κύκλο που δημιούργησε
(Manomaya), η συνειδητότητα δεν είναι δυνατό να κατακτηθεί υπό την σκιά
οργανικών προβλημάτων (Vijnanamaya), και η συνολική πληρότητα (Anandamaya)
χάνεται δια παντώς!
Από την στιγμή λοιπόν που η αναπνοή είναι αυτή που πυροδοτεί όλο το
προηγούμενο κύκλο, το άτομο χρειάζεται να επιδοθεί σε ασχολίες που την
προάγουν. Αυτό συμβαίνει πάρα πολύ απλά διότι βιολογικά αναπνέουμε λόγω της
σωστής λειτουργίας του μυϊκού συστήματος στον θώρακα μας που υποστηρίζει το
διάφραγμα και τους μεσοπλεύριους μύες! Η έλλειψη άσκησης και η καθιστική ζωή
θα οδηγήσει σε συσσώρευση λίπους, που με την σειρά της θα δυσκολέψει ακόμα
περισσότερο την σωστή λειτουργία των μυών του θώρακα. Σε συνδυασμό με το
βαρυτικό πεδίο της γης να τραβά συνεχώς προς τα κάτω την σπονδυλική μας στήλη,
μην έχοντας δυνατό και ελαστικό μυικό σύστημα, η ραγδαία πτώση της
αναπνευστικής μας ικανότητας είναι αναπόφευκτη! Στο σύστημα της Yoga, η
ενδυνάμωση, και η ελαστικοποίηση του μυϊκού ιστού έρχεται δια μέσω των asanas.
Ακόμα πιο στοχευμένα στην Ashtanga Yoga η συνεχόμενη αναπνοή με κίνηση
δημιουργούν σταδιακά το βέλτιστο έδαφος ώστε η αναπνοή να μεγιστοποιηθεί,
αναζωογονώντας διαρκώς όλες τις λειτουργίες του οργανισμού.
Σε κάθε περίοδο στην εξελικτική πορεία του ανθρώπινου είδους θα συναντήσουμε
μεθόδους και παραλληλισμούς που όσο πιο πίσω χρονικά βρίσκονται, τόσο πιο
ανακριβείς και μυθοπλασίες θα θυμίζουν. Η πρόκληση για τον άνθρωπο,
ανεξαρτήτως εποχής, είναι να καταφέρει να αποκομίσει την ουσία από καθετί οι
πρόγονοι του ανακάλυψαν, χωρίς να ισοπεδώνει τα πάντα απαξιώνοντας τους ως
αρχαίους πολιτισμούς που δεν είχαν τα μέσα να ανακαλύψουν κομμάτια της
ύπαρξης. Έτσι και αλλιώς και εμείς σήμερα ακριβώς με τον ίδιο τρόπο, με τα
δικά μας μέσα, που σε μια χιλιετία θα μοιάζουν πρωτόγονα, συνεχίζουμε να
ανακαλύπτουμε κομμάτια της ύπαρξης μας! Στην ίδια πρόκληση έγκειται και η
διάκριση ότι οι καταγραφές των αρχαίων πολιτισμών είχαν πολλές μεταφορικές
έννοιες, οι οποίες ίσως να έδιναν στους ανθρώπους της εποχής το έναυσμα για
την αυτογνωσία που θα οδηγήσει στην προαγωγή του πνευματικού, ψυχικού και
φυσικού επίπεδου της ανθρώπινης υπόστασης τους. Ένας τέτοιος άνθρωπος, με τα
παραπάνω σε μια σχετική αρμονία, δεν μπορεί να είναι τίποτα λιγότερο από
ευδαίμων!
Η Ashtanga Yoga είναι το απόσταγμα όλων των τεχνικών και δεν στερείται
απολύτως τίποτα από το σύνολο του συστήματος της Yoga. Ακολουθώντας την
μεθοδολογία της χωρίς ιδιαίτερες παρεκκλίσεις και παρακάμψεις συνδέει με το
παραπάνω κάθε τεχνική από τα αρχαία φιλοσοφικά κείμενα με απώτερο σκοπό την
πρόοδο του ανθρώπου στα πολυδιάστατα επίπεδα της ύπαρξης του!
δημήτρης
1. βλέπε άρθρο,
Ashtanga, βάζοντας τα πράγματα στη θέση τους↩
2. Yoga Sutras II.29↩
3. Τα αρχαιότερα φιλοσοφικά κείμενα του Ινδουισμού↩
4. Yoga Yajnavalkya 4.16-17↩
5. Hatha Yoga Pradipika 3.113↩
6. Γαληνός (129 - 210), Έλληνας γιατρός, χειρουργός και φιλόσοφος επί Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Οι 100 μελέτες του άλλαξαν εντελώς την ιατρική πάνω στην ανατομία, χειρουργική, φαρμακευτική, οφθαλμολογία, μαιευτική, παθολογία και οδοντιατρική.↩
2. Yoga Sutras II.29↩
3. Τα αρχαιότερα φιλοσοφικά κείμενα του Ινδουισμού↩
4. Yoga Yajnavalkya 4.16-17↩
5. Hatha Yoga Pradipika 3.113↩
6. Γαληνός (129 - 210), Έλληνας γιατρός, χειρουργός και φιλόσοφος επί Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Οι 100 μελέτες του άλλαξαν εντελώς την ιατρική πάνω στην ανατομία, χειρουργική, φαρμακευτική, οφθαλμολογία, μαιευτική, παθολογία και οδοντιατρική.↩
Σχετικά άρθρα
Vinyasa, η πιο παρεξηγημένη έννοια
Vinyasa, η πιο παρεξηγημένη έννοια
