Χρειάστηκαν εννιά ολόκληροι επεισοδιακοί μήνες
ώστε η σχολή μου να ανοίξει. Μέχρι τότε δεν είχα κατανοήσει, μάλλον δεν ήξερα
καν την έκφραση “αν δεν χτίσεις δεν έχεις καταλάβει τι είναι η ζωή “αφού
αναρωτιόμουν πως μπορεί να συνδέεται η ζωή με το χτίσιμο; Τα μαύρα μεσάνυχτα
μου ήρθε να φωτίσει η αλληλεπίδραση με τους ανθρώπους, που έχεις ώστε να βγει
εις πέρας το εγχείρημα αυτό, κάνοντας με να κατανοήσω πάρα πολλά για τον εαυτό
μου και τις σχέσεις μου
Οι καθυστερήσεις, τα λάθη που έφερναν περαιτέρω
καθυστερήσεις, η ασυνέπεια κάποιων συνεργατών που με ανάγκαζε να εκτίθεμαι
προς άλλους που ήταν συνεπείς, η οικονομική πίεση και οι μήνες που περνούσαν ο
ένας μετά τον άλλο, με έφεραν πραγματικά στα όρια αντοχής μου. Κάποιο πρωί
μπαίνω στην υπό κατασκευή σχολή, και ακόμα μετά από 5 μήνες αντικρίζω ένα
γιαπί. Ήταν φαίνεται τόσο μεγάλη η απογοήτευση που ζωγραφίστηκε στο πρόσωπο
μου, που το αντιλήφθηκε ο εργολάβος και με χαμόγελο μου λέει “έτσι είναι τους
πρώτους μήνες, φτιάχνεις φτιάχνεις και δεν φαίνεται τίποτα, μέχρι που μια μέρα
δένουν όλα μαζί και παίρνει σάρκα και οστά!” Μακάρι σκέφτηκα εκείνη την
στιγμή, χωρίς να ήξερα ότι ακόμα βρισκόμουν στα μισά της διαδρομής. Προς το
τέλος είχα συνηθίσει τόσο πολύ τις αναποδιές και τις διαμάχες, που όταν μετά
από 4 μήνες αναμονής η πόρτα της εισόδου ήρθε 14 εκατοστά κοντύτερη από λάθος
στο εργοστάσιο όπως παραδέχθηκαν, ήμουν τόσο ανέκφραστος από την έκβαση που
τελικά έκανε τον καυγά με την εταιρία ο εγκαταστάτης μου! Ευτυχώς τίποτα δεν
διαρκεί για πάντα, ούτε τα άσχημα, και έτσι 31 Μαρτίου του 2014 η σχολή έκανε
εγκαίνια!
Σαν σήμερα λοιπόν πριν επτά χρόνια ιδρύθηκε η Abhyasa Shala που πρωταρχικό
στόχο είχε να φιλοξενήσει την δική μου πρώτα πρακτική και μετά να προάγει την
μετάδοση αυτής σε όποιον ενδιαφέρεται. Ο στόχος αυτός διατηρείται μέχρι και
σήμερα, και πραγματικά μπορώ να πω ότι είμαι πολύ ευχαριστημένος με την μέχρι
τώρα πορεία της. Μέσω των κανόνων που έθεσα και συνεχώς βελτιώνω, έχω
καταφέρει να διατηρήσω πολύ υψηλή την ποιότητα των μαθητών μου, στο συνολικό
επίπεδο της πρακτικής της ashtanga, και όχι μονομερώς στην επίτευξη της asana.
Σαφώς και οι μαθητές μαγνητίστηκαν λόγω του δικού τους χαρακτήρα από όλη τη
διδασκαλία και τους κανόνες νιώθοντας ανακουφισμένοι όπως κατά καιρούς μου
έχουν επικοινωνήσει, λόγω της σταθερής οργάνωσης, της δίκαιης αντιμετώπισης
και της τιμιότητας που χαρακτηρίζει την μεταξύ μας σχέση. Το συνολικό
αποτέλεσμα βεβαίως και μπορεί να προαχθεί περαιτέρω, αλλά δεν γίνεται να μην
αναγνωρίσω το ήδη εξαιρετικό επίπεδο συνεργασίας με τους ανθρώπους που
μαθητεύουν, μερικοί ακόμα και από το 2014! Για να γίνει καλύτερα κατανοητό για
όσους δεν βρίσκονται στην σχολή, η μαθητεία θα έμοιαζε σαν τις σχέσεις που
παρουσιάζουν στις ταινίες· ο δάσκαλος ενδιαφέρεται τόσο πολύ, που δεν χαϊδεύει
τα αυτιά κανενός και δεν φοβάται να έρθει σε ρήξη για την πρόοδο του μαθητή
του! Βέβαια μαζί με το παραπάνω έρχονται και οι απογοητεύσεις, οι διαφωνίες,
οι εγκαταλείψεις και διάφορες απόψεις ότι είμαι πολύ αυστηρός αλλά δυστυχώς
εάν σκεφτόμουν την πελατειακή σχέση, τους μοναδικούς που θα ζημίωνα θα ήταν οι
μαθητές μου, και κάτι τέτοιο δεν μπορώ να μου το επιτρέψω.
Αν σε αυτά το επτά χρόνια με ρώταγε κάποιος πιο είναι το πιο συχνό φαινόμενο
που παρατηρώ, γενικά στον χώρο της πρακτικής της ashtanga yoga, μιας και έχουν
δοκιμάσει πάνω από 250 μαθητές στην σχολή μου, τουλάχιστον μέχρι πέρσι που
κλείσαμε λόγω της πανδημίας, θα έλεγα ότι είναι η λανθασμένη εκτέλεση της
vinyasa. Ο όρος αυτός στους κύκλους της yoga είναι πολύ διαδεδομένος, αφού ναι
μεν είναι στοιχείο της ashtanga αλλά τον “δανείζονται” πολλά ακόμα είδη. Την
vinyasa πρωτοχρησιμοποίησε ο σοφός Vamana ο οποίος παρατήρησε μια δυσκολία
στους τότε μαθητές του να ακολουθήσουν την πειθαρχία του συστήματος της yoga.
Βλέπεται η πειθαρχία αυτή αποτελείται από πολλές επιμέρους μεθοδολογίες οι
οποίες έπρεπε να γίνονται όλες καθημερινά. Έτσι ένας μαθητής χρειαζόταν δύο
ώρες για asanas, δύο ώρες για pranayama, τρεις ώρες για διαλογισμό, και μία
ώρα για ψαλμούς mantra, σύνολο οκτώ ώρες για yoga! Εύλογα όπως και στην
σημερινή εποχή, έτσι και τότε ήταν αδύνατο για το μέσο άνθρωπο να αφοσιωθεί σε
τέτοιο βαθμό, από την στιγμή που μόνο σε ασκητικό επίπεδο θα μπορούσε να λάβει
χώρα ένα τέτοιο πρόγραμμα. Οι μαθητές του ήταν οικογενειάρχες με εργασίες και
καθημερινές υποχρεώσεις, πώς ήταν δυνατό να βρουν οκτώ ώρες για την πρακτική
τους. Ο Vamana γνωρίζοντας τα οφέλη που θα είχαν αν ακολουθούσαν το σύστημα,
επινόησε έναν τρόπο που θα μπορούσαν να τα συνδυάσουν όλα ταυτόχρονα, ώστε να
έχουν αν όχι τις μέγιστες απολαβές τουλάχιστον ένα μεγάλο μέρος τους. Έτσι,
κρατάει την δίωρη πρακτική των asanas, αλλά προσθέτει την ήδη προϋπάρχουσα
αναπνοή του συστήματος σε κάθε μια από αυτές, την Ujjayi. Η Ujjayi είναι μια
τεχνική αναπνοής η οποία παράγει έναν ήχο που μοιάζει σαν κύμα θάλασσας, ώστε
εστιάζοντας σε αυτόν, ο ασκούμενος να εξομοιώνει την συγκέντρωση που θα είχε
στο διαλογισμό. Ταυτόχρονα η συγκεκριμένη αναπνοή χρησιμοποιείται και στην
pranayama, άρα ήδη έχει συνδυάσει τρεις προαναφερθείσες μεθοδολογίες. Τους
ψαλμούς δεν έχει την ικανότητα να τους προσθέσει μέσα στο δημιούργημα του,
αλλά μπορώ να κάνω την εξής εικασία. Η λέξη mantra, προέρχεται από το man,
manus, που σημαίνει νους, και το tra που σημαίνει ελευθερώνω, άρα κυριολεκτικά
η απελευθέρωση του νου, η οποία γίνονταν παραδοσιακά με την επανάλειψη κάποιον
ήχων, όπως του πολύ διαδεδομένου ΟΜ. Το κλειδί παρόλα αυτά για την
απελευθέρωση δεν ήταν ο ήχος, αλλά η καθαυτή πράξη της επανάληψης του, και
λαμβάνοντας αυτό υπόψιν, ο Vamana δημιούργησε μια αλληλουχία συνδυάζοντας κάθε
κίνηση με συγκεκριμένη αναπνοή που θα επαναλαμβάνεται κατά την διάρκεια των
asanas, για να έχει ως τελικό αποτέλεσμα έναν πολύ δυνατό διαλογισμό, που
αποτελεί και την πεμπτουσία της πρακτικής. Χαρακτηριστική του φράση ήταν “Ω,
Yogi μην εκτελείς την asana χωρίς vinyasa”.[1]
Κάθε κίνηση σε αυτές τις αλληλουχίες εκτός από την συγκεκριμένη εισπνοή ή
εκπνοή που έχει προσαρτημένη πάνω της, έχει και μια συγκεκριμένη αρίθμηση. Άρα
κάθε μια διαφορετική asana, έχει ένα πλήθως αριθμημένων κινήσεων με
συγκεκριμένη αναπνοή, δηλαδή πλήθος μοναδικών vinyasas. Για παράδειγμα, η
Utthita Trikonasana έχει στο σύνολο της πέντε vinyasas, ενώ η Utthita Hasta
Padangusthasana έχει δεκατέσσερεις vinyasas. Το σύνολο των αριθμημένων αυτών
κινήσεων δεν αντιπροσωπεύει πάντα τον ίδιο αριθμό αναπνοών, όπως στην
περίπτωση της Paschimottanasana κατά την έξοδο της. Οι πέντε αναπνοές
μετρώνται στη 9η vinyasa, και στην 10η με εισπνοή σηκώνω τον κορμό κοιτώντας
μπροστά. Αλλα η αμέσως επόμενη εκπνοή δεν προσμετράται ώς 11η vinyasa. Η 11η
είναι όταν εισπνέοντας σηκώνω την λεκάνη στον αέρα έτοιμος για το πήδημα πίσω
που είναι η 12η.
Η ελλειπής γνώση των vinyasas σε κάθε asana αφήνει τον ασκούμενο εκτεθειμένο
στον καταιγισμό των σκέψεων του νου, επιτρέποντας σε διάφορες δικαιολογίες να
προσθέτουν υποτειθέμενες αναπνοές για την “σωστή” ευθυγράμμιση ή επιτυχία του
δεσίματος. Στο πέρασμα των χρόνων παρατήρησα το εξής φαινόμενο· όταν η
ακολουθία είναι σχετικά εύκολη, όπως στον πρώτο χαιρετισμό, σχεδόν η πλειοψηφία
των μαθητών γνωρίζει τις κινήσεις και τις αντίστοιχες αναπνοές, ακόμα και το
συνολικό πλήθως των vinyasas που στην συγκεκριμένη περίπτωση είναι εννιά. Η
ακρίβεια στην εκτέλεση αγγίζει το τέλειο, μια εισπνοή για να ανέβουν τα χέρια,
μια εκπνοή για να διπλώσει ο κορμός και ούτω καθεξής, χωρίς να υπάρχουν
εμβόλιμες αναπνοές που ξεφεύγουν από τις οδηγίες του πρώτου χαιρετισμού. Στην
περίπτωση όμως πολυπλοκότερων asanas, και συνεπώς συνθετότερων vinyasas τα
πράγματα αρχίζουν να περιπλέκονται· επιπρόσθετες κινήσεις που ουσιαστικά δεν
υπάρχουν εμφανίζονται, τα όρια μεταξύ εισπνοής και εκπνοής γίνονται θολά, σε
τέτοιο βαθμό που δεν μπορείς ως παρατηρητής να ξεχωρίσεις ποια κίνηση έγινε με
ποιά αναπνοή, και όσο η πρακτική προχωράει, η παραπάνω κοπωση που προστίθεται
στον ασκούμενο, τον οδηγεί σε ακόμα πιο χαοτικές vinyasas και asanas. Αυτό
έχει ως συνέπεια την περαιτέρω επιβάρυνση του καρδιοαναπνευστικού, συνεπώς την
επιδύνωση του ρυθμού και της συνολικής πρακτικής. Άπνοιες κάνουν την εμφάνιση
τους, και η διάρκεια της εισπνοής ή της εκπνοής με την διάρκεια εκτέλεσης της
εκάστοτε κίνησης απορρυθμίζεται πλήρως. Τελικώς το αποτέλεσμα είναι μια
μουτζούρα αναπνοών, κινήσεων και ρυθμού από την στιγμή που καταλύονται οι
βασικοί κανόνες που θέτει η vinyasa, και ο ασκούμενος έχει την πεποίθηση ότι
εκτελεί σωστά την πρακτική του!
Ο μαθητής είναι λογικό να χάνεται μέσα σε ένα τόσο απαιτητικό σύστημα με τόσες
πληροφορίες και ερεθίσματα που χρειάζεται συνεχώς να κατευθύνει, για αυτό το
λόγο έχει τον δάσκαλο να του επισημαίνει τυχόν παρεκκλίσεις. Δυστυχώς στον
χώρο της yoga η παρέκκλιση έχει ταυτοποιηθεί αμιγώς με την asana και την
τελειότητα του σχήματος, παραγκωνίζοντας πολύ σημαντικότερες πτυχές της
πρακτικής. Πολύ συχνά βλέπω video από γνωστούς δασκάλους όχι μόνο να μην
εκτελούν την σωστή vinyasa της κάθε asana, αλλά σχεδόν να μην αναπνέουν.
Χαρακτηριστικά πάνω σε αυτό ο ίδιος ο Pattabhi Jois είχε εκφράσει την ένσταση
του όταν με τους μαθητές τους πήγαν σε ένα τσίρκο που περνούσε από το Mysore
της Ινδίας, και ένα από τα νούμερα ήταν μια κοπέλα που εκτελούσε παρόμοιες
πόζες με αυτές της yoga. “Κοιτά δάσκαλε, κοιτά κάνει Kapotasana, κάνει yoga!”
Ο Pattabhi Jois αμέσως με την χαρακτηριστική του φωνή απάντησε “Αυτό δεν είναι
yoga, είναι διατάσεις!” Σε καμία περίπτωση δεν ισχυρίζομαι ότι θα πρέπει να
πάμε στο άλλο άκρο και να παραγκωνίσουμε τις asanas ως κάτι μη ουσιαστικό,
αλλά για παράδειγμα η πολυπόθητη ηρεμία του νου για την οποία διαφημίζεται ότι
επιτυγχάνεται μέσω της yoga δεν γνωρίζω κανένα να την πέτυχε επειδή έπιασε το
δάκτυλο του ποδιού του.
Τόσο σημαντική ήταν η σωστή εκτέλεση της vinyasa, που όταν το 2013 διδάχθηκα
από τον δάσκαλο μου, David Swenson, το παραδοσιακό μέτρημα της πρώτης σειράς,
θυμάμαι ότι μας διόρθωνε αν προχωρούσαμε στην επόμενη κίνηση χωρίς να είχε
ακουστεί το νούμερο της ως παράγγελμα. Για να γίνει πιο κατανοητό, ας πάρουμε
την Bhujapidasana. Βρισκόμασταν στον κάτω σκύλο από το τελείωμα της Navasana,
και ακούγαμε στα σανσκριτικά· επτά εισπνέω πηδάω, και ξεκινάγαμε όλοι μαζί το
πήδημα και το δέσιμο των ποδιών στα χέρια, που είναι η είσοδος της asana. Εάν
κάποιος συνέχιζε ακουμπώντας το κεφάλι ή το σαγόνι στο πάτωμα, μας διορθώνε
λέγοντας· δεν είπα το νούμερο οκτώ, δηλαδή η vinyasa που σηματοδοτεί αυτήν την
κίνηση. Ο δάσκαλος αναπνέοντας με σταθερό ρυθμό κατά την διάρκεια του
μαθήματος, εκφωνώντας τις vinyasas έχει ισόποσο μέτρημα εισπνοής και εκπνοής,
άρα η χρονική διάρκεια είτε για μια δύσκολη θέση είτε για μια εύκολη είναι η
ίδια. Με την συνεχή επανάληψη αποδεσμεύεται ο νους από πεποιθήσεις που
πηγάζουν από ταμπέλες, γιατί στην ουσία η vinyasa προσπαθεί να σταματήσει την
σκέψη και να ενεργοποιήσει την δράση. ”Η yoga σταματάει τις διακυμάνσεις του
νου”[2]
υποστηρίζει ο Patanjali στα Yoga Sutras. Όσο και αν ακούγεται περίεργο η
κίνηση ελέγχεται από διαφορετική περιοχή του εγκεφάλου από ότι η συλλογιστική
σκέψη. Θα αναφέρω πάλι τον αείμνηστο Pattabhi Jois, που όταν σταμάταγες την
vinyasa φώναζε μέσα στην αίθουσα “Πάρα πολύ σκέψη!”
Η vinyasa αποτελεί ένα πολύ δυνατό εργαλείο στην ανασυγκρότηση του νου,
βάζοντας τα απαραίτητα όρια ώστε να μην αφήνουμε χώρο για περιττές σκέψεις και
πράξεις. Για τον ασκούμενο στο σύστημα της yoga κάθε αιτιολόγηση που του
προβάλει ο εαυτός του, θα πρέπει να προσεγγίζεται με επιφύλαξη, από την στιγμή
που δεν μπορούμε ποτέ να είμαστε σίγουροι για τα πραγματικά υποσυνείδητα
κίνητρα του. Δεν είναι καθόλου τυχαίο γεγονός ότι πάντα διαλέγουμε να
φτιάξουμε τα ρούχα μας, να πιούμε νερό, να σφίξουμε το λαστιχάκι των μαλλιών
μας και πολλά άλλα, σε συγκεκριμένο σημείο σχεδόν κάθε φορά πριν από κάτι που
θέλουμε να αποφύγουμε. Η παρατήρηση των πιο απλών πραγμάτων, είναι αυτή που
μαρτυρά την ποιότητα της πρακτικής του μαθητή και την σωστή καθοδήγηση του
δασκάλου.
Τα επτά χρόνια που κλείνει σήμερα η σχολή, τα συνέδεσα με την 7η vinyasa που
εκκινούν αρκετές asanas πηδώντας από τον κάτω σκύλο. Στο προσωπικό μου ταξίδι
για την κατανόηση του εαυτού μου και της συνολικής μου ύπαρξης καταλυτικό ρόλο
έπαιξε η άρτια εκτέλεση αυτής της τεχνικής και όχι το πλήθος των asanas ή
σειρών που τελείωνα. Χωρίς να το καταλάβω, ακολουθώντας την μαγική αυτή
“παρτιτούρα” και ακούγοντας το κύμα της θάλασσας από την αναπνοή μου, κατάφερα
τελικά και asanas που πριν 16 χρόνια φάνταζαν άπιαστο όνειρο!
δημήτρης
