Ένας κοραλλιογενής ύφαλος δημιουργεί μία φυσική
προστατευτική ζώνη γύρω από ένα νησί, εξού και το όνομα του barrier reef.
Ανάμεσα σε αυτό το προστατευτικό τοίχος και το νησί βρίσκεται μία λιμνοθάλασσα
με ζεστά πρασινομπλέ νερά, απαλλαγμένη από επικίνδυνους καρχαρίες.
Έτσι κάθε επισκέπτης σε τέτοιου είδους νησιά απολαμβάνει την καθημερινή πλήξη
του, μέσα στα ζεστά και ανιαρά νερά, χωρίς καμία πρόκληση για παιχνίδι από ένα
κρύο, καθαρό γεμάτο φρεσκάδα κύμα που θα έφερνε ο ωκεανός. Αυτή η φαινομενικά
ιδανική κατάσταση που δημιουργεί ο ύφαλος, συνοδεύεται ταυτόχρονα από πρόωρα
συναισθήματα νωχελικότητας που καταλήγουν σε αδιαφορία και απογοήτευση για
αυτό το “ονειρικό” μέρος. Ο προστατευτικός ύφαλος φυλακίζοντας ότι αγκαλιάζει
σταδιακά το καταστρέφει· από τον καθαρό, κρύο, απέραντο γεμάτο προκλήσεις
ωκεανό που τον μετέτρεψε σε μία μικρή, ζεστή, και αδιάφορη λιμνοθάλασσα, μέχρι
τους επισκέπτες που πνίγουν την θλίψη τους στις πινακολάδες.
Στην ταινία ο ναυαγός με τον Tom Hanks, ο ίδιος ύφαλος του δημιουργούσε
ακριβώς την ίδια κατάσταση. Από την μία πλευρά ήταν μία προστασία από
επικίνδυνα καιρικά φαινόμενα και τεράστια κύματα που θα σάρρωναν την παραλία
όπου έμενε και δεν επέτρεπε την είσοδο καρχαριών ώστε εκείνος να ψαρεύει χωρίς
να κινδυνεύει από αυτούς. Από την άλλη πλευρά όμως κάθε φορά που προσπαθούσε
να φύγει από το νησί μήπως και καταφέρει να γυρίσει πίσω στο σπίτι του και
στην αγαπημένη σύζυγο του, ο ύφαλος τον σταματούσε, τον φυλάκιζε και τον
κρατούσε δέσμιο έως το τέλος της ζωής του. Έπρεπε να αποφασίσει· ή θα κάνει
την ύστατη προσπάθεια, θα δώσει πραγματικά ότι έχει και δεν έχει από πνεύμα,
σώμα και ψυχή ώστε να σπάσει τα δεσμά του και να αναζητήσει την τύχη στον
ανοικτό ωκεανό ή να πεθάνει μόνος του στην “προστασία” του οικείου νησιού του.
Σαφώς και στον ανοικτό ωκεανό οι πιθανότητες να πεθάνει ήταν πολλές αλλά
υπήρχαν και πιθανότητες να τα καταφέρει. Στο νησί δεν υπήρχε καμία πιθανότητα
να τον βρουν, συνεπώς ο θάνατος ήταν βέβαιος, έστω μετά από πολλά χρόνια. Για
όσους έχουν δει την ταινία, γνωρίζουν ότι τελικά αποφάσισε να φύγει και
κατάφερε να γυρίσει μετά από πολλές δυσκολίες.
Στην ζωή μας συναντάμε συνεχώς τέτοιους υφάλους, που στην αρχή νομίζουμε ότι
είναι η ασφάλεια μας, η ζώνη που όταν την πλησιάσουμε αρχίζουμε να νιώθουμε
ρίγη στην σπονδυλική στήλη μας, ένα κόμπο στο στομάχι και τρέχουμε γρήγορα
πίσω, μακρυά από αυτό το όριο που μας τρομάζει. Ο ύφαλος είναι η asana που
όποτε τολμάμε να εκτελέσουμε βρίσκουμε πάντα μία “αιτία” για να την
πασαλείψουμε, να την περάσουμε όσο πιο γρήγορα και ανώδυνα μπορούμε.
Χαϊδεύουμε τον εαυτό μας με σκέψεις όπως “τουλάχιστον προσπάθησα” ή “δεν είναι
σήμερα η μέρα μου” ώστε να κάνουμε πιο εύπεπτη την ήττα μας. Γιατί κάθε φορά
που έχουμε βάλει “πλώρη” για να ζήσουμε και να κατακτήσουμε μία νέα εμπειρία,
μία νέα asana, ένα νέο ξεκίνημα σε μία σχέση, σε μία εργασία και φτάνουμε στο
όριο, στον ύφαλο που μας σταματά και κάνουμε πίσω, τότε ψυχοσωματικά βιώνουμε
μία ήττα.
Αυτό το φαινόμενο είναι καταγεγραμμένο σε κάθε ζωντανό οργανισμό, ακόμα και
στα οστρακοειδή! Οι αστακοί για παράδειγμα, που προσμετρούν περίπου 480
εκατομμύρια χρόνια πάνω στη γη, εμπλέκονται σε μάχες για περιοχές και
ζευγάρωμα σε τρία στάδια. Στο πρώτο στάδιο απελευθερώνουν από έναν πόρο
"Πόσο σίγουρος είσαι ότι το νόημα της ζωής το βρίσκεις τελικά στην
περιπέτεια, και όχι στην ασφάλεια;"
πάνω από τα μάτια τους ορμόνες οι οποίες εμπεριέχουν πληροφορίες για την
φυσική κατάσταση τους, κάνοντας έκδηλο με αυτόν τον τρόπο το αποτέλεσμα της
μονομαχίας. Στο δεύτερο στάδιο, αν ο πιο αδύναμος δεν έχει κατανοήσει ότι θα
χάσει, “ξιφομαχούν” με τις κεραίες τους και αν αυτό συνεχιστεί για πολύ τότε
στο τρίτο στάδιο ο δυνατότερος αστακός επιτίθεται με τις δαγκάνες του
προκαλώντας σοβαρά τραύματα στον πιο αδύναμο. Εύλογα τώρα θα αναρωτηθεί κανείς
τι σχέση έχει αυτή η ήττα με το πισωγύρισμα που ανέφερα στην προηγούμενη
παράγραφο; Ο ηττημένος αστακός, αν καταφέρει να βγει ζωντανός, έχει υποστεί
βιοχημικές αλλαγές στον εγκέφαλο του, κάτι σαν θλίψη, με αποτέλεσμα την
επόμενη φορά που θα χρειαστεί να παλέψει με έναν νέο αστακό, οι ορμόνες που θα
απελευθερώσει να μαρτυρούν μεγαλύτερη αδυναμία από ότι πριν την ήττα του! Αυτό
έχει αποδειχθεί, όταν επιστήμονες ερευνητές έδωσαν μικρές δόσεις ντοπαμίνης σε
ηττημένους αστακούς με θαυματουργά αποτελέσματα. Όχι μόνο δεν τους μειώθηκε η
αυτοπεποίθηση αλλά κέρδισαν και τον δυνατότερο αστακό που είχαν ηττηθεί εκ
πρώτης! Ωραία, οι αστακοί επηρεάζονται από τις ήττες, αλλά εμείς οι άνθρωποι
ανήκουμε στα θηλαστικά, οπότε μήπως δεν ισχύουν όλα αυτά για εμάς;
Τα αρσενικά λιοντάρια μάχονται και αυτά για το ταίρι τους ή για περιοχές με
περισσότερους πόρους. Σε αυτό το είδος ο ηττημένος εκτός ότι φεύγει με την
ουρά κατεβασμένη βιώνει την πίεση της αποτυχίας με αυτό που εμείς ονομάζουμε
στρες. Το στρες από την ήττα, αποχρωματίζει σταδιακά την χαίτη του λιονταριού
και από σκούρα καστανόξανθη μετατρέπεται σε ανοιχτόχρωμη ξανθιά. Τα αρσενικά
διακρίνουν αυτόν τον αποχρωματισμό και ήδη γνωρίζουν ότι ο αντίπαλος τους έχει
ηττηθεί, συνεπώς έχει μεγάλες πιθανότητες να ηττηθεί ξανά. Τα θηλυκά από την
άλλη όταν διακρίνουν ξανθιά χαίτη αρνούνται να ζευγαρώσουν με έναν ηττημένο
γιατί γνωρίζουν ότι δεν θα είναι ικανός να προστατεύσει τις ίδιες και τους
απογόνους τους. Το ηττημένο αρσενικό χάνοντας συνεχώς από τα άλλα αρσενικά,
συνεχώς “ασπρίζει” και σε συνδυασμό με την απόρριψη των θηλυκών παθαίνει
κάποιο είδους κατάθλιψη και αποδυναμωμένο πεθαίνει.
Ακριβώς το ίδιο συμβαίνει και στον ανθρώπινο εγκέφαλο. Κάθε φορά που
σχεδιάζουμε να αλλάξουμε την ζωή μας, να προχωρήσουμε είμαστε γεμάτοι από
θετικά συναισθήματα. Νέες ευκαιρίες θα προκύψουν, προκλήσεις που θα γεμίσουν
τη ζωή μας με εμπειρίες που θα θυμόμαστε για πάντα και ένα μέλλον ναι μεν
αβέβαιο αλλά σίγουρα πολλά υποσχόμενο! Ξεκινάμε λοιπόν το ταξίδι μας από την
παραλία του γνωστού, “ασφαλούς” και ανιαρού νησιού μας και πλησιάζουμε τον
ύφαλο μας· το όριο, το φράγμα που μας σταματά από το όνειρο μας, την
περιπέτεια μας, τον ανοικτό ωκεανό! Αν σε εκείνο το σημείο κάνουμε πίσω και
επιστρέψουμε στο γνωστό και αδιάφορο νησάκι μας, αμέσως αποδυναμώνουμε το
αρχικό μας όνειρο. Τα συναισθήματα χαράς και προσμονής για το νέο, την
περιπέτεια αντικαθιστώνται με μία αίσθηση αδυναμίας και ανικανότητας να
καταφέρω αυτό που εκ πρώτης αποφάσισα. Η δεύτερη προσπάθεια αντί να με βρει
περισσότερο αποφασισμένο, θυμωμένο όχι για την αποτυχία μου, αλλά γιατί δεν
βοηθάω τον εαυτό μου να το πετύχει, θα είναι πιο χλιαρή και πάλι θα οδηγήσει
στην αποτυχία. Ο ύφαλος θα έχει μετατραπεί από φυσικό φράγμα σε ένα ψυχολογικό
φράγμα το οποίο συνεχώς αυξάνεται σε ύψος, μέχρι που θα νομίζω ότι είναι
ανυπέρβλητο, συνεπώς δεν υπάρχει κανένας λόγος να προσπαθήσω να φύγω από την
φυλακή μου. Ο συμβιβασμός στην κατάσταση που δεν με ικανοποιεί, στη σχέση που
δεν συγκινεί την ψυχή μου, στην εργασία που δεν μου βάζει φωτιά δημιουργίας
στραγγίζει την ζωή από μέσα μου. Αποκαρδιωμένος χάνω το νόημα της ύπαρξης μου
αφού δεν βρίσκω κανένα νόημα σε ότι έχω γύρω μου, και σταδιακά νιώθω ολοένα
και πιο “βαρύς”, ολοένα και πιο αδύναμος, με λιγότερη διάθεση για ζωή.
Ο ανθρώπινος εγκέφαλος είναι προγραμματισμένος για περιπέτεια και εξερεύνηση
νέων κόσμων, νέων δυνατοτήτων και εμπειριών. Θα κλείσω με μία μεταφορά:
“Το πλοίο αγκυροβολημένο στο λιμάνι, είναι ασφαλές.
Το πλοίο όμως δεν κατασκευάστηκε για να σαπίζει σε λιμάνια,
αλλά για να ταξιδεύει στον ανοικτό ωκεανό!”
Δημήτρης Σ. Παπαδάκης