Ashtanga, βάζοντας τα πράγματα στη θέση τους

Ή ταν άνοιξη του 2012 όταν μια καλή φίλη επικοινώνησε μαζί μου να με ρωτήσει εάν ήθελα να με προτείνει για δάσκαλο σε μια γνωστή σχολή yoga, μιας και έψαχναν κάποιον να αναλάβει νέα τμήματα. Με μεγάλη μου χαρά απάντησα καταφατικά, αφού αμέσως μου γεννήθηκε η ιδέα ότι θα δίδασκα την αγαπημένη μου πρακτική σε ακόμα περισσότερο κόσμο, και θα μοιραζόμουν τις αξιοσημείωτες αλλαγές που αυτό το σύστημα σε βοηθάει να πετύχεις. Έτσι δίνει το τηλέφωνο μου και την επόμενη μέρα κιόλας με καλούν. Μετά τις συστάσεις ερωτώμαι τι yoga διδάσκω και περήφανος ανακοινώνω Ashtanga! Προς μεγάλη μου έκπληξη πριν καλά καλά ολοκληρώσω, ακούω ως απάντηση “Κοιτά εμείς εδώ δουλεύουμε διεξοδικά, με ακρίβεια, με ευθυγράμμιση, με γνώσεις ανατομίας. Εάν είναι να λες παπαγαλία μερικές asanas, αυτό μπορεί να το κάνει ο οποιοσδήποτε!” Σε κλάσματα δευτερολέπτων ακούω ξανά μέσα το μυαλό μου τις φράσεις “παπαγαλία μερικές asanas, που το κάνει ο καθένας” και “εμείς εδώ γνωρίζουμε ανατομία”. Χωρίς να γνωρίζουν ποιος είμαι, τις γνώσεις μου, να παρακολουθήσουν ένα μάθημα, βγάζουν αρνητικά συμπεράσματα απευθείας από την ονομασία ενός συστήματος. Από την άλλη, όπως σε κάθε σύστημα, έτσι και στην Ashtanga υπάρχει μια συγκεκριμένη μεθολογία, της οποίας είναι επιτακτική ανάγκη της επανάληψης των θέσεων, ώστε με την σταδιακή τους επίτευξη ο ασκούμενος να προχωρήσει στο ουσιαστικό νόημα που διακατέχει την yoga ως σύνολο, τον διαλογισμό! Η Ashtanga όσο απαιτητική είναι για τον ασκούμενο, άλλο τόσο και περισσότερο είναι για τον δάσκαλο, αφενός γιατί πρώτα ο ίδιος μαθητεύει καθημερινά σωματικά και πνευματικά, και αφετέρου διότι επιστρατεύει ένα πολυδιάστατο εύρος γνώσης και παρατήρησης, που διαπερνά το αμιγώς επιφανειακό επίπεδο του σώματος. Επιπλέον κανένα “είδος” yoga δεν έχει ως τερματικό σκοπό την σωματική ευθυγράμμιση και την asana, απλά την χρησιμοποιεί ως μέσο για βαθύτερες αναζητήσεις. Από την στιγμή που η εκάστοτε σχολή δεν ήθελε να προσεγγίσει κατα αυτό τον τρόπο την πρακτική, ευχαρίστησα για την επικοινωνία τους μαζί μου, και λέγοντας ότι μόνο αυτό το σύστημα γνωρίζω, δυστυχώς η συνεργασία μας μάλλον δεν θα ευοδώσει.

Η ακυρολογία για το σύστημα επαναλήφθηκε και στα επόμενα χρόνια από μαθητές και δασκάλους άλλων ειδών yoga. Άλλοτε υπό την κατηγορία ότι είναι γυμναστική, και άλλοτε κάτω από το πρίσμα ενός σκληρού και τιμωρητικού συστήματος, η Ashtanga συνεχώς βάλλεται και παρερμηνεύεται στους κύκλους των ασκούμενων. Εξετάζοντας ενδελεχώς αυτό το φαινόμενο μπορούμε εκ τις ατόπου απαγωγής να καταδείξουμε ότι βασικός ένοχος για αυτά τα συμπεράσματα είναι ο τρόπος διδασκαλίας που στερείτε της ουσίας του συστήματος και εμμένει στην επιφάνεια. Αυθόρμητα μετά την παραπάνω διατύπωση φωτίζεται η ευθύνη του δασκάλου η οποία σαφώς και είναι άμεσα συνδεδεμένη με την ευθύνη του ασκούμενου να μαθητεύσει σωστά, αλλά εστιάζω περισσότερο στο δάσκαλο διότι ως πηγή της εκάστοτε γνώσης μπορεί να επηρεάσει σε μεγαλύτερο ποσοστό την συνολική εικόνα, παρά από ότι μπορούν μεμονωμένοι μαθητές, είτε γνωρίζουν είτε όχι σωστά την πρακτική. Ενώ η παρερμηνεία και η άδικη κρίση ενός συστήματος που δεν κατέχει κάποιος είναι συχνό φαινόμενο από τους ανθρώπους, οι υψηλές προσδοκίες μου τουλάχιστον από τους δασκάλους που πρεσβεύουν θεωρητικά αυτές τις αξίες να διατηρήσουν μια ουδέτερη και αυθεντική στάση λόγω της άγνοιας τους, αποδείχθηκαν φρούδες. Εν τούτοις αν κάποιος χρειάζεται να μοιραστεί την γνώση του, ώστε να συμβάλει στη διόρθωση κακώς κειμένων δεν είναι άλλος από τον κάθε δάσκαλο που αγαπάει, σέβεται και πρεσβεύει το σύστημα!

Με αυτό υπόψιν μου, αποφάσισα να δημιουργήσω ένα video το οποίο εξετάζει τέσσερις διαφορετικούς ασκούμενους, απεικονιζόμενους από εμένα. Ο σκοπός του είναι καθαρά εκπαιδευτικός και αφυπνιστικός, χωρίς να έχει ψήγμα χλευασμού και επίκρισης για καμία εκ των τεσσάρων περιπτώσεων. Συν τοις άλλοις όταν πρωτοξεκίνησα έκανα παρόμοια λάθη και στη προσπάθεια μου να βοηθήσω τον εαυτό μου αναγκάστηκα να στραφώ στις άλλες πολύ βασικές ποιότητες του συστήματος, αφού για κάποιο χρονικό διάστημα λόγω τραυματισμών θεώρησα ότι δεν θα καταφέρω πολλά στην asana. Επειδή όπως προανέφερα σκοπός μου είναι να βοηθήσω, εκμεταλλεύτηκα την εμμονή με την επιφάνεια του συστήματος ώστε να κάνω αντιληπτή την διδασκαλία μου. Δεδομένου ότι αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο γύρω μας περισσότερο με την αίσθηση της όρασης παρά με τις υπόλοιπες , επέλεξα να οπτικοποιήσω την αίσθηση της ακοής με γραφικούς μετρητές πάνω στο video, ώστε η αναπνοή κατά τη διάρκεια της πρακτικής κυριολεκτικά να “βγάζει μάτι!”

Η πρώτη περίπτωση είναι η ιδανική που όλα τα στοιχεία της πρακτικής συνδυάζονται αρμονικά μεταξύ τους. Ο ασκούμενος έχει διδαχθεί σωστά τις ακριβείς κινήσεις με τις σωστές εισπνοές και εκπνοές. Ο συνδυασμός των δύο αυτών παραμέτρων δίνει σε συγκεκριμένα σημεία κλειδιά, μια αρίθμηση, η οποία αποτελεί την λεγόμενη vinyasa της asana. Έχω αναφερθεί και στο παρελθόν ότι η vinyasa δεν είναι το πήδημα πίσω κάθε φορά που τελειώνω τις πέντε αναπνοές μου. Η vinyasa είναι μια συγκεκριμένη αρίθμηση, σε συγκεκριμένη θέση, με συγκεκριμένη εισπνοή ή εκπνοή και το συνολικό πλήθος αυτών αποτελεί την ακολουθία για την εκτέλεση της κάθε asana. Πρακτικά είναι σαν ένας χάρτης με οδηγίες ώστε να οδηγηθούμε από το σημείο Α στο σημείο Β με ενδιάμεσες προκαθορισμένες στάσεις. Στη πρώτη αυτή περίπτωση του ασκούμενου, παρατηρούμε και την ολοκληρωμένη εκτέλεση του σχήματος. Τα παραπάνω επιτρέπουν την απορρόφηση του νου σε μια διαλογιστική κατάσταση που είναι και ο ουσιαστικός στόχος της yoga.

Στη δεύτερη περίπτωση συναντάμε έναν ασκούμενο που εστιάζει μόνο στην επίτευξη των πέντε αναπνοών μέσα στην εκάστοτε θέση, αγνοώντας εντελώς κάθε βήμα πριν και μετά. Στην ουσία μοιάζει σαν να είναι αποκομμένη η asana απο την είσοδο και την έξοδο της, πασαλείφοντας κάθε συνδυασμό αναπνοών με κινήσεις. Ενώ η vinyasa που εκτελεί ο ασκούμενος σε σχέση με την ορθά καθοδηγούμενη δεν έχουν μεγάλη απόκλιση, η απουσία ξεκάθαρων ορίων αρχής και τέλους κάθε διαφορετικής κίνησης δημιουργεί μια μουτζούρα που σε συνδυασμό με την άρρυθμη αναπνοή εξουθενώνει ταυτόχρονα τον παρατηρητή και τον ασκούμενο.

Στη τρίτη περίπτωση βλέπουμε την πρακτική ενός μαθητή που δίνει τεράστια έμφαση στην ευθυγράμμιση κάθε μέλους του σώματος, έχοντας την εντύπωση ότι θα έχει καλύτερα και αμεσότερα αποτελέσματα ή ότι θα αποφύγει τραυματισμούς. Ενώ μια υποτυπώδης ευθυγράμμιση είναι απαραίτητη, όχι για την αποφυγή τραυματισμών, αλλά για την δημιουργία σωστών κινητικών μοτίβων που εξυπηρετούν τα γενικότερα ανατομικά όρια των αρθρώσεων, συνάμα με την δημιουργία εγκεφαλικών συνάψεων ώστε να ενεργοποιηθούν αδρανείς μύες, η υπερβολή οδηγεί στο εντελώς αντίθετο αποτέλεσμα, και έτσι όπως θα παρατηρήσετε στο video όλα τα άλλα στοιχεία έχουν παραγκωνιστεί χάριν του σχήματος και σε αυτή την περίπτωση! Η εμμονή πολλές φορές φτάνει σε τέτοιο σημείο, που ο ασκούμενος μένει παραπάνω αναπνοές ώστε να νιώσει ότι μυϊκά αποκόμισε αυτό που ο νους του προσδοκά ότι πρέπει να βιώσει ώστε να “αποδώσει” η θέση! Για αυτό το λόγο θα παρατηρήσετε εσκεμμένα έξι αναπνοές στο ένα πόδι ώστε να καταδειχθεί αυτή η κατάσταση.

Στη τελευταία περίπτωση θα εξετάσουμε ένα τύπο μαθητή που μπορεί να βρεθούμε όλοι ανά πάσα στιγμή, εφόσον η διαύγεια του νου, μας το επιτρέψει. Σε αυτή μπορεί να ανήκει ένας αρχάριος, ένας που δυσκολεύεται με το σώμα του, κάποιος άλλος που βιώνει μια δύσκολη περίοδο, πιθανώς και ένας ασκούμενος που τραυματίστηκε. Ως τραυματίας από δικές μου επιλογές έχω βρεθεί να εκτελώ την πρακτική μου με αυτό το τρόπο συνολικά τρεις φορές από το 2005, για αρκετούς μήνες, ωσότου κατανοήσω προς ποια κατεύθυνση πρέπει να κινηθώ. Διατηρώντας ως κόρη οφθαλμού τη σωστή αναπνοή και ακολουθία των κινήσεων, επιτρέπεις στον εαυτό σου να βγει εκτός του στενού ορίου που υποδηλώνει η ψυχαναγκαστική φύση, καθιστώντας μας ως άχρηστους εάν πράξουμε διαφορετικά. Έχοντας άρτια γνώση των αριθμημένων κινήσεων, οραματίζεσαι τον εαυτό σου να εκτελεί την επιθυμητή θέση στην εκάστοτε vinyasa και γίνεσαι ένα με αυτή την ιδέα. Μπορεί εξωτερικά να μοιάζει ότι δεν κάνεις σωστά την πρακτική, όμως η καθημερινή αφομοίωση της συνολικής σου ύπαρξης, έστω και για μερικά λεπτά, μέσα στην αναπνοή, διαπερνά τους περιορισμούς της ύλης και τις αποσπάσεις του χαοτικού νου. Με το πέρασμα του χρόνου, έχοντας κυριολεκτικά αποτυπώσει κάθε κίνηση σε κάθε μια διαφορετική αναπνοή, όταν έρθει η στιγμή να δοκιμάσεις την “πραγματική” asana θα ανακαλύψεις ότι ήδη την πετυχαίνεις χωρίς να γνωρίζεις το πως! Όποια σκέψη που αποτελούσε τροχοπέδη στην εκτέλεση της βάζοντας εμπόδια, μετά την τόσο συχνή απορρόφηση στον ρυθμό και στην αναπνοή εξαλείφθηκε, αποκαλύπτοντας την ουσιαστική δύναμη του διαλογισμού για τον ανθρώπινο νου! "Η yoga σταματά τις διακυμάνσεις του νου"^[1]

To video κλείνει με ένα συγκεντρωτικό πίνακα αναλύοντας το συνολικό όφελος για τον μαθητή σε κάθε μια περίπτωση. Εκτός από την πρώτη που είναι αναμενόμενο το υψηλό ποσοστό λόγω της άρτιας εκτέλεσης και κατανόησης όλων των παραμέτρων του συστήματος, θα εκπλαγείτε ποια εκ των υπολοίπων τριών περιπτώσεων συγκεντρώνει την αμέσως υψηλότερη βαθμολογία!

δημήτρης