Η αναζήτηση των ορίων

on
οι άπειρες δυνατότητες που εμφανίζονται μπροστά μας

Πολύ συχνά στη διδασκαλία της Ashtanga καλούμαι να αντιμετωπίσω αντιδράσεις από τους μαθητές, άλλοτε ήπιες και άλλοτε εντονότερες όταν κατανοούν ότι κάποια προτροπή ή παρέμβαση μου συγκρούεται με ριζωμένες συνήθειες τους. Αυτό είναι κάτι απόλυτα φυσιολογικό για ένα δάσκαλο μιας και δεν χρειάζεται να αποκρύψω ότι οι πρώτες αντιδράσεις που βίωσα ως άτομο ήταν από τον ίδιο μου τον εαυτό! Οι αντιστάσεις αυτές ανάλογα με την μοναδική ιδιοσυγκρασία του κάθε μαθητή ποικίλουν και εκδηλώνονται παθητικά είτε με μια παγερή σιωπή στη διδασκαλία μου, συνοδευόμενη με το βλέμμα να χάνεται κάπου στο άπειρο, είτε με την επανάληψη του ίδιου λάθους αμέσως μετά τη διόρθωση. Άλλες φορές ο ασκούμενος έχει μια ενεργητική συμπεριφορά με αντίλογο διατυπώνοντας διαφορετικούς λόγους που έπραξε και θα συνεχίζει να πράττει κατά το δοκούν. Όταν αυτός ο αντίλογος διακατέχεται από τον δέοντα σεβασμό, και όντως εκφράζει μια απορία λόγω απειρίας, σαφέστατα ο ρόλος μου ως δάσκαλος είναι να σπεύσω και να συμπληρώσω το κενό επεξηγώντας, ώστε να προαχθεί η μαθητεία. Λάτρεις των φιλοσοφικών συζητήσεων για την εξερεύνηση αχαρτογράφητων περιοχών του νου ουκ ολίγες φορές έχουν ξεδιπλωθεί με την βοήθεια των μαθητών μου έννοιες και ιδέες που λειτουργούν υπογείως και κατευθύνουν την ανθρώπινη συμπεριφορά. Η παρακάτω συνομιλία ενώ ξεκίνησε αρκετά έντονα, λόγω των πολύ δυνατών συναισθημάτων που έφερε στην επιφάνεια μία θέση που δυσκόλευε τη μαθήτρια, κατέληξε σε μια εποικοδομητική συζήτηση τόσο για εκείνη, όσο και για εμένα ως δάσκαλο.
- Καταλαβαίνω την δυσκολία αυτής της θέσης, αλλά δεν έμεινες πέντε αναπνοές. Προσπάθησε να φτάσεις όσο πιο κοντά στο τελικό σχήμα, και να μείνεις, ώστε να σου πω εκείνη την δεδομένη στιγμή τι να ενεργοποιήσεις ώστε να σε βοηθήσει να κατανοήσεις την λειτουργία της.
- Πονάω, για αυτό βγαίνω από την θέση!
- Σε καταλαβαίνω, και για αυτό σου προτείνω να μην πας μέχρι το τελικό σχήμα. Αν δεν μείνεις έστω για κάποιες αναπνοές, ότι και αν σου εξηγώ εκτός θέσης, θα είναι απλά μία ακαδημαϊκή γνώση, σαν να διαβάζεις ένα βιβλίο!
Η μαθήτρια κάνει μία δεύτερη προσπάθεια ώστε να διατηρήσει υποτυπωδώς την θέση, αλλά πάλι δεν φτάνει στο μέγιστο σημείο της ατομικής της δυναμικής, απλά την προσεγγίζει τόσο επιφανειακά όσο για να μου δείξει ότι ακολούθησε την συμβουλή μου.
- Δεν μου φτάνει αυτό, θέλω να φτάσεις μέχρι το μέγιστο που μπορείς! Πρόσεξε, όχι το μέγιστο της θέσης, αλλά το μέγιστο της ικανότητας σου για την συγκεκριμένη θέση, να αγγίξεις το όριο σου!
- Και γιατί να αγγίξω το όριο μου; Επειδή δηλαδή δεν θέλω να πιέσω τον εαυτό μου είναι κατακριτέο; Τα πάντα γύρω μου με πιέζουν, τώρα πρέπει να πιεστώ και στη yoga;
- Πολύ εύλογα τα ερωτήματα, και κατανοώ την δυσφορία σου. Πιστεύεις όμως ότι η πίεση από εξωγενείς παράγοντες όπως ανέφερες, είναι ίδιας ψυχολογικής σημασίας με την οικειοθελή επιλογή να πιέσεις τον εαυτό σου;
- Όχι, δεν είναι το ίδιο, όταν σπρώχνω μόνη μου τον εαυτό μου είναι επειδή μου αρέσει πολύ αυτό που κάνω, ενώ οι εξωτερικοί παράγοντες ενδέχεται να μην είναι πάντα από δική μου επιλογή.
- Πολύ σωστά, στις εξωτερικές πιέσεις το μόνο που μπορούμε να ελέγξουμε είναι η αντίδραση και οι διορθωτικές κινήσεις μας προς αυτές, αλλά κατά τα άλλα δεν έχουμε την συνολική ευθύνη για αυτό που συμβαίνει. Άρα θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε ότι όταν πιέζεις εσύ τον εαυτό σου, αναλαμβάνεις υποσυνείδητα και την ευθύνη για την οποιαδήποτε έκβαση;
- Ναι, θα μπορούσαμε να το πούμε αυτό.
- Αν η έκβαση δεν είναι η επιθυμητή;
- Θα πράξω διαφορετικά ώστε να πετύχω αυτό που έχω ως στόχο!
- Ωραία, συνοψίζοντας μου είπες· πιέζοντας τον εαυτό σου οικειοθελώς, αναλαμβάνεις την ευθύνη για το αποτέλεσμα, και είσαι έτοιμη αλλάζοντας στρατηγική να διορθώσεις τυχόν αστοχίες, σωστά;
- Ακριβώς!
- Άρα είσαι κυρίαρχη της ζωής σου, και δεν αντιμετωπίζεις τον εαυτό σου παθητικά, ως ένα θύμα που η ζωή το χτύπησε μόνο με προβλήματα!
- Ωραία τα λες αλλά δεν είναι ακριβώς έτσι τα πράγματα.
- Μα, αυτά δεν είναι δικά μου λόγια, είναι λογικοί συλλογισμοί που προκύπτουν από αυτά που είπες παραπάνω! Δεν έχω καμία πρόθεση να σε παγιδεύσω ώστε να αποδειχθεί ότι ξέρω καλύτερα. Κάνουμε μια συζήτηση, ώστε να ξεδιπλώσουμε την ανθρώπινη δυναμική και πως αυτή μπορεί να υπονομεύεται στον καθένα μας, από ποικίλες παρανοήσεις που υιοθετούμε!
- Είναι παρανόηση να μην θέλει κάποιος να αγγίξει τα όρια του; Τι πιστεύεις σαν δάσκαλος;
- Δεν θα σου απαντήσω αν είναι σωστό ή λάθος, θα σου εκθέσω την άποψη μου γενικά για το όριο, και ίσως μετά να βρεις μόνη την απάντηση στην ερώτηση σου.
Το όριο ως έννοια χρησιμοποιείται με διάφορους τρόπους, υποδηλώνοντας ένα φυσικό σύνορο, παραδείγματος χάριν τα όρια ενός δήμου, την αντοχή ενός υλικού ή μηχανήματος, σκέψου για παράδειγμα το μέγιστο βάρος που ανυψώνει ο ανελκυστήρας. Όμως μεταφορικά, το όριο χρησιμοποιείται και ως το σημείο εκείνο που ορίζει την χωρητικότητα του ανθρώπου, ως αποδέκτης μια κατάστασης· έφτασα στα όρια μου, ως εδώ και μη παρέκει και ούτω καθεξής. Στην πολύπλοκη ανθρώπινη ύπαρξη η κυριολεκτική με την μεταφορική σημασία περιπλέκονται προσδίδοντας μια σύνθετη προσέγγιση σε κάθε αλληλεπίδραση μας.
Ας πάρουμε για παράδειγμα τον ανθρώπινο οργανισμό, ο οποίος οριοθετείται από το δέρμα του, μέσα στο οποίο εγκολπώνονται οι μυς, τα ζωτικά όργανα, ο εγκέφαλος με την πληθώρα των ανεξερεύνητων δυνατοτήτων του, ο σκελετός του, δηλαδή το σύνολο της ύπαρξης του. Το δέρμα, εκτός του χαρακτήρα του ως όριο, προστατεύει το εσωτερικό μας από εκατομμύρια παθογόνους οργανισμούς, ως η πρώτη γραμμή άμυνας αλλά ταυτόχρονα είναι και ο διαμεσολαβητής με τον έξω κόσμο. Μέσω αυτού αλληλεπιδρούμε με το φυσικό μας περιβάλλον από την στιγμή που γεννιόμαστε. Ως μωρά το άγγιγμα της μητέρας μας, εκτός ότι προάγει την ανάπτυξη λόγω των ορμονών που απελευθερώνονται, συνάμα στέλνει εκατόμμυρια πληροφορίες στο μόλις μερικών μηνών εγκέφαλο, για την θέση κάθε μέλους του σώματος σε σχέση με τα υπόλοιπα μέλη. Καθώς ο οργανισμός μεγαλώνει, το δέρμα, μεγαλώνει και αυτό, δηλαδή ως όριο με τον έξω κόσμο επεκτείνεται καταλαμβάνοντας περισσότερο χώρο από ότι πριν. Αυτός ο επιπλέον “χώρος” δεν περιορίζεται μόνο στη φυσική χωροταξική του ποιότητα, αλλά και στην ψυχολογική και πνευματική, αφού το μεγαλύτερο παιδί τώρα πια, έχει αποκτήσει συμμαθητές, φίλους στη γειτονιά και ποικίλα ενδιαφέροντα, που συνεχώς προάγουν τις δεξιότητες και ικανότητες του. Κατα την ενηλικίωση, με την περαιτέρω επέκταση του φυσικού σώματος να έχει οριστικοποιηθεί, μπορεί να υποθέσουμε ότι η διαδικασία σταμάτησε. Τουναντίον αυτή εξακολουθεί να ενεργεί ως μεταφορική και κυριολεκτική έννοια, αφού το άτομο θεωρητικά συνεχίζει να προάγει το πνευματικό του επίπεδο και ταυτόχρονα εκγυμνάζοντας το φυσικό του σώμα δημιουργεί περισσότερο μυικό ιστό, συνεπώς και πάλι επεκτείνεται! Το φυσικό και πνευματικό όριο που εμπεριέχει το σύνολο της ατομικότητας κάθε πλάσματος είτε από την ίδια την ζωή, είτε από τις επιλογές του υπόκειται συνεχώς σε αυξομειώσεις.
Για να μπορέσουμε να επεκτείνουμε κάτι, πρώτα θα χρειαστεί να γνωρίζουμε σε ποιο επίπεδο βρίσκεται, για αυτό στην εκπαίδευση όλοι ξεκινάμε από το “δεν γνωρίζω τίποτα”! Αυτό το σημείο, θα μπορούσε να παρομοιαστεί με ένα όριο, προσωρινό μεν, που δεν παύει όμως να μαρτυρά την επίγνωση του ατόμου για τη παρούσα κατάσταση του. Αυτή η υψίστης σημασίας επίγνωση, είναι που θα βοηθήσει το άτομο να επιλέξει το σωστό μονοπάτι για την βελτίωση του, προτρέποντας το σε εξερεύνηση. Καθόλου τυχαία δεν είναι η έκφραση ότι τα ταξίδια διευρύνουν τους ορίζοντες μας, κυριολεκτικά και μεταφορικά! Κάθε ταξίδι εγκυμονεί πολλούς διαφορετικούς κινδύνους, και η απόφαση να το φέρουμε εις πέρας θα κλονίσει τα θεμέλια μας απαιτώντας την επέκταση σώματος και πνεύματος. Έτσι αγγίζοντας το όριο μας, αποκτούμε συνάμα, εκτός από την καθαυτή επίγνωση του τωρινού επιπέδου που βρισκόμαστε, την ταπεινότητα να αντικρίσουμε την ατελή ύπαρξη μας, και να πάρουμε τις αποφάσεις που απαιτούνται ώστε να πετύχουμε τον στόχο. Σαφώς εκ πρώτης αυτό δεν είναι διόλου ευχάριστο, αλλά δεν παύει να είναι αληθινό και ικανό ώστε να μας ωθήσει να γίνουμε μία νέα μελλοντική εκδοχή του σημερινού εαυτού, που οπλισμένη με νέες ικανότητες θα καταφέρει ότι σήμερα ονειρεύτηκε. Από το παραπάνω θέλουμε να αποκομίσουμε την στρατηγική, την μεθόδευση στο πως να προσεγγίζουμε κάτι άγνωστο, μιας και το καθαυτό όριο κάθε κατάστασης είναι ένας κινούμενος στόχος που συνεχώς απομακρύνεται όσο το αγγίζουμε. Αυτό δεν πρέπει να μας πτοεί καθόλου, αφού η εξελικτική πορεία είναι το ζητούμενο και όχι το προσωρινό σημάδι πάνω στο χάρτη.
"Έχοντας κατά νου την παραπάνω προσέγγιση ανοίγονται διάπλατα μπροστά μας οι πόρτες άπειρων δυνατοτήτων, αφού κάθε δοκιμασία μοιάζει τώρα ως μια νέα ευκαιρία"
Στα διαφορετικά επίπεδα της ύπαρξης μας το όριο είναι ακανόνιστου σχήματος, αλλού πολύ διευρυμένο, και αλλού σχεδόν καθόλου. Με την παραπάνω μεθοδολογία, αγγίζοντας κάθε όριο των πτυχών της υπόστασης μας, αρχίζουμε να εξισορροπούμε το ανισομερές σχήμα, μετατρέποντας το σε κάτι που θυμίζει περισσότερο σαν σφαίρα. Συνεπώς, σημεία που είναι απομακρυσμένα από την νοητή περιφέρεια της σφαίρας, χρήζουν μεγαλύτερης προσοχής, και περισσότερο χρόνο ενασχόλησης, κάτι που αναγκάζει το άτομο σε επαναπροσδιορισμό του βραχυπρόθεσμου αλλά και μακροπρόθεσμου αξιακού του συστήματος. Για ακόμη μία φορά αυτό δεν θα είναι καθόλου ευχάριστο, αλλά μελλοντικά θα αποβεί σωτήριο σε επίπεδα όπως, συντροφικό, οικογενειακό, εργασιακό, φιλικό, και πολλών ακόμα που διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στην ποιότητα ζωής του ατόμου και κατά συνέπεια στην υγεία του!
Έχοντας κατά νου την παραπάνω προσέγγιση, την επέκταση των ορίων ώστε να αγγίξουμε μία σφαιρική κατάσταση, ανοίγονται διάπλατα μπροστά μας οι πόρτες άπειρων δυνατοτήτων, αφού κάθε δοκιμασία μοιάζει τώρα ως μια νέα ευκαιρία για την επίτευξη αυτού του σκοπού. Έτσι η αναλογία μεταξύ των ικανοτήτων αντιμετώπισης δυσκολιών και των καθαυτών δυσκολιών, θα τείνει υπέρ του ατόμου. Αυτό όσο και να ακούγεται ρομαντικό και άπιαστο, οι ψυχολογικές προεκτάσεις για το άτομο είναι τόσο βαρυσήμαντες που κυριολεκτικά κάνουν το τελευταίο να ακροβατεί μεταξύ ελευθερίας και υποδούλωσης! Η επέκταση των ορίων είναι μια ενεργειοβόρα και ατέρμονη διαδικασία, που δοκιμάζει συνεχώς την ανθρώπινη υπόσταση, όμως όπως σε καθετί τόσο απαιτητικό τα οφέλη είναι αξιοθαύμαστα. Η αυταξία του ανθρώπου που συνεχώς παλεύει με τον εαυτό του και κοπιάζει καθημερινά για την μεγιστοποίηση σώματος και πνεύματος, βρίσκεται σε πολύ υψηλά επίπεδα. Η πίστη στις δυνατότητες του τον βοηθά αφενός να κοιτάξει στα μάτια και να υπερβεί καταστροφές από το φυσικό περιβάλλον, αφετέρου του παρέχει μία έμφυτη εσωτερική δύναμη να αντιμετωπίσει ακόμα και ασθένειες, που σίγουρα θα προκύψουν με την πάροδο των χρόνων λόγω φυσικής φθοράς. Όλοι μας έχουμε ακούσει ιστορίες ανθρώπων που κατάφεραν να επιζήσουν μέσα σε πολύ αντίξοες συνθήκες, και στην μετέπειτα ζωή τους βγήκαν πάλι νικητές ενάντια μιας τερματικής ασθένειας ή ενός νέου καταστροφικού γεγονότος! Λες και η πρωταρχική υπέρμετρη δυσκολία να τους επέκτεινε τόσο πολύ την αίσθηση για το τι είναι ικανοί να φέρουν εις πέρας, που τώρα δεν τους σταματάει τίποτα. Σαφώς και ο θάνατος θα είναι η τελική κατάληξη για όλους μας, αλλά πόσο διαφορετική είναι η ζωή ενός ανθρώπου που στέκεται πνευματικά όρθιος, δυνατός και ελεύθερος από έναν αντίστοιχα αδύναμο, φοβισμένο και υποδουλωμένο! Αυτό το έχεις βιώσει και η ίδια, στην μικροκλίμακα των asanas, ιδιαίτερα σε θέσεις που φοβάσαι. Όταν θα έρθω και θα σε βοηθήσω να μπείς πιο βαθιά μέσα στη θέση, το νέο εντονότερο συναίσθημα επισκιάζει τον μέχρι τότε φόβο της προηγούμενης κατάστασης.
- Ναι, έχεις δίκιο, όταν από όρθια με κράταγες για να πέσω πίσω σε ανάποδο τόξο, μετά που ανέβαινα πάντα ζαλιζόμουν και ήθελα μερικές αναπνοές να συνέλθω. Από την ημέρα που ενώ ήσουν δίπλα μου, με άφησες να πέσω μόνη μου, χωρίς να με κρατάς, ξεπέρασα την φοβία μου και από τότε δεν ζαλίστηκα ποτέ ξανά!
Μέχρι τώρα λοιπόν σου ανάλυσα ότι αγγίζοντας τα όρια μας, πετυχαίνουμε την αναγνώριση τους και συνειδητοποιούμε τους λόγους επέκταση τους. Εκτός όμως από τα παραπάνω, συνειδητοποιώντας τα όρια σου μπορείς ταυτόχρονα να τα προστατεύσεις από τους πιθανούς εχθρούς τους! Η διαδικασία επέκτασης δεν αποσκοπεί αμιγώς σε αυτό, αλλά και στη μεταφορική τοπογραφική θέση στο χάρτη του νου μας, ώστε να αποφανθούμε πότε βάλλονται, από τι βάλλονται και μήπως συρρικνώνονται. Ο πιο επικίνδυνος εχθρός τους είναι ο ίδιος μας ο εαυτός, που με τις λάθος επιλογές του υπονομεύει το ίδιο του το μέλλον.
- Τι εννοείς με τις ίδιες μας τις επιλογές υπονομεύουμε το μέλλον μας;
Φαντάσου να έχεις ξεκινήσει yoga πριν περίπου δύο με τρεις μήνες, και ως αρχάρια δεν έχεις ακόμα αντιληφθεί ότι το σώμα σου είναι αγύμναστο και θα πονάει από την νέα χρήση που του κάνεις. Ρωτάς λοιπόν τι συμβαίνει και η απάντηση που σου δίνω, στην ουσία είναι ότι έχεις αγγίξει το όριο της τωρινής σου μυϊκής και συνάμα πνευματικής αντοχής σου. Κυριολεκτικά απέχεις μόλις μία απόφαση από την μελλοντική σου επιτυχία ή αποτυχία! Αν αποδεχθείς την τωρινή κατάσταση σου, πόσο δουλειά χρειάζεσαι ώστε να φτάσεις την βέλτιστη λειτουργία του οργανισμού, και συνεχίσεις να προσπαθείς καθημερινά με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, σίγουρα θα καταφέρεις αυτό που σήμερα μοιάζει ακατόρθωτο. Αν όμως τα παρατήσεις, το μόνο σίγουρο είναι ότι δεν θα πετύχεις τίποτα διαφορετικό από την ήδη τωρινή σου κατάσταση. Η πρώτη λοιπόν υπέρβαση και επέκταση είναι το πνευματικό όριο, που ως νοήμον πλάσμα αξιολογείς τις παραμέτρους, εικονοποιείς τα μελλοντικά σενάρια έκβασης και επιλέγεις σήμερα τις δράσεις που θα σε οδηγήσουν στο ποια θα είσαι στο μέλλον. Η έλλειψη ορθολογιστικής σκέψης και η παράδοση σε παρορμήσεις, θα οδηγήσουν στην περαιτέρω αύξηση της δυσκολίας του ήδη δύσκολου έργου, με αποτέλεσμα να μεγιστοποιούνται οι πιθανότητες για την εγκατάλειψη του. Έτσι όχι μόνο δεν θα επεκταθεί το όριο, αλλά θα συρρικνωθεί, οδηγώντας την ύπαρξη σου σε μείωση των ικανοτήτων σου.Τώρα η κάθε νέα πρόκληση θα αποφεύγεται, και οι πόρτες των ευκαιριών που κάποτε ήταν ανοιχτές, θα κλείνουν η μία μετά την άλλη. Η πραγματικότητα όμως συνεχίζει να είναι σκληρή και δύσκολη, και τώρα με εσένα, να είσαι λιγότερο ικανή, γίνεται ακόμα δυσκολότερη, φτάνοντας κάποια στιγμή στο σημείο να είναι δυσβάσταχτη. Η αναζήτησή εξωγενών βοηθειών για να ανταποκριθείς σε αυτό το δυσοίωνο μέλλον που μόνη σου δημιούργησες είναι αναπόφευκτη.
Εννοείς σε ουσίες ή σε φιλικά πρόσωπα;
Το ίδιο είναι! Οτιδήποτε δεν σε σπρώχνει προς την ανεξαρτητοποίηση σου, και την αύξηση των δικών σου ικανοτήτων, έχει καλά κρυμμένο κάτω από αλλοτριωμένες έννοιες όπως συμπόνιας, αγάπης, κατανόησης, και ενδιαφέροντος, ατομικά συμφέροντα που δρουν είτε συνειδητά είτε ασυνείδητα.Το χειρότερο είναι ότι, όσο επιτρέπεις στο όριο σου να συρρικνώνεται, τόσο λιγότερες οργανικές και πνευματικές ικανότητες αποκτάς, και κατά συνέπεια τόσο ευκολότερα μπορεί κάποιος να σε χειραγωγήσει ώστε να εξυπηρετήσει δικούς του σκοπούς. Το παράδοξο είναι ότι μαθαίνεις και διευρύνεις τα όρια των ικανοτήτων σου, τόσο λιγότερος ανεκτικός γίνεσαι σε όποιον προσπαθήσει να στα καταπατήσει. Επίσης ανακαλύπτοντας τα δικά σου, σταματάς ταυτόχρονα να καταπατάς και εσύ με την σειρά σου αυτά των συνανθρώπων σου, έστω και αν γινόταν υποσυνείδητα!
- Κατάλαβα! Σε ευχαριστώ πάρα πολύ για τον χρόνο σου, πωπω μιλάμε δύο ώρες! Φεύγω, σε αφήνω να κάνεις την πρακτική σου. Αύριο, στην ίδια θέση, θέλω να με βοηθήσεις να την τελειώσω στο μυαλό μου μια για πάντα! Σε ευχαριστώ και πάλι!

δημήτρης

Σχετικά άρθρα
Ένας διάλογος με συνομιλητή το νου