Α
πό τα χρόνια που εργαζόμουν ως γραφίστας, θυμάμαι να περιμένω με μεγάλη
ανυπομονησία συγκεκριμένες ημέρες και περιόδους για να ξεκουραστώ. Οι
Παρασκευές καθώς και η τελευταία εβδομάδα πριν από διακοπές και άδειες, ήταν
τόσο ξεχωριστές μέρες που έμοιαζαν λες και είχαν βγει από ένα άλλο ημερολόγιο,
διαφορετικό από το γνωστό του έτους. Δυστυχώς για την τότε συνειδησιακή μου
κατάσταση η χαρά όπως ήταν αναμενόμενο περνούσε πολύ γρήγορα, μιας και αυτές
οι μέρες ήταν πάντα λιγότερες σε σχέση με τις υπόλοιπες. Κάπως έτσι πέρναγαν
τα χρόνια μεταξύ των 22 και 32, και οι παρέες μου όπως γίνεται συνήθως,
αποτελούνταν από ανθρώπους που είχαν περίπου την ίδια αντιμετώπιση για την
ζωή· δίνεις περισσότερο από το εκατό τις εκατό σου για ένα μεγάλο χρονικό
διάστημα και μετά χρειάζεσαι ένα άλλο αντίστοιχα μεγάλο διάστημα αποχής
από σχεδόν τα πάντα. Θα μπορούσε να παρομοιαστεί με ένα διακόπτη· είτε δίνει
ρεύμα είτε όχι, καμία ενδιάμεση κατάσταση.
Αναμενόμενο λοιπόν όταν γνώρισα την πρακτική να λειτουργώ ακριβώς κατά αυτό
τον τρόπο. Καθόλου τυχαία η έκφραση του Βούδα, “όπως κάνεις πρακτική έτσι
κάνεις και στα υπόλοιπα”, μια πρόταση που μαρτυρά την άμεση σύνδεση των
πεποιθήσεων κάθε ασκούμενου με όλες τις εκφάνσεις της ζωής του, ακόμα και με
τον τρόπο που χρησιμοποιεί το σώμα του. Βέβαια στη συγκεκριμένη περίπτωση η
παρατήρηση ήταν αντίστροφη, μιας και ο τρόπος που ήδη σκεφτόμουν αποτυπωνόταν
στην πρακτική, παρόλα αυτά αποτέλεσε το μετέπειτα διαγνωστικό εργαλείο για την
κατανόηση σκέψεων και δράσεων. Η τεχνική που εφάρμοζα, να πιέζω με σταθερά
αυξανόμενο ρυθμό και να διακόπτω κάθε σωματική δραστηριότητα το Σαββατοκύριακο
ή το καλοκαίρι για ένα μήνα, δεν έδειχνε να αποφέρει τα επιθυμητά
αποτελέσματα, αντιθέτως λειτουργούσε σχεδόν ανάποδα· αθροιστική κόπωση,
παγίωση στο ίδιο σημείο και ένα αίσθημα συνεχόμενων επανεκκινήσεων.
Η ενστέρνιση αυτού του τρόπου αντιμετώπισης θα ήταν άδικο να καταλογιστεί
εκατό τις εκατό ως δική μου ανεπάρκεια, ιδιαίτερα αν λάβουμε υπόψιν μας το
γεγονός ότι σε ολόκληρη την εκπαίδευση μας γαλουχούμαστε μέσω ενός συστήματος
που έχει πολλά και συνάμα μεγάλα διαστήματα αποχής. Σαν να μην έφταναν αυτά τα
κενά, ο ρυθμός προσαρμογής κατα την επιστροφή ήταν εγκληματικά αργός! Στα
χρόνια γυμνασίου και λυκείου μετά την τρίμηνη απουσία για τις θερινές διακοπές
χανόταν σχεδόν ολόκληρος ο Σεπτέμβριος μέχρι να μπούμε στο κανονικό πρόγραμμα.
Η ολιγωρία του εκπαιδευτικού συστήματος σε διάφορους τομείς, από βιβλία που
κάθε χρονιά δεν ήταν ετοιμοπαράδοτα, μέχρι καθηγητές που είχαν αφεθεί στο
έλεος αυτής της χαοτικής κατάστασης, δημιουργούσε ένα κλίμα χαλαρότητας και
απαξίωσης της σημαντικότητας της ουσιαστικής μόρφωσης για την εξέλιξη του
ατόμου, μετατρέποντας το κατά αυτό το τρόπο σε καταναγκαστικά έργα που
επιβλήθηκαν από τους ενήλικες σε όλα τα στάδια ανάπτυξης του παιδιού σε
ενήλικα. Μόλις δύο μήνες μετά, προς το Δεκέμβριο το εορταστικό κλίμα,
ταυτόχρονα με την απουσία τις τελευταίας εβδομάδας του μήνα λόγω διακοπών,
μείωνε ακόμα περισσότερο τις ημέρες εκμάθησης. Μαζί με κάτι εθνικές εορτές,
διακοπές του Πάσχα, εκδρομές και ασθένειες μαθητών και καθηγητών η σχολική
χρονιά ουσιαστικά περιοριζόταν σχεδόν στο μισό έτος, λαμβάνοντας υπόψιν και
τις περιόδους προσαρμογής από τα τόσα κενά.
Αυτά τα καταναγκαστικά έργα είχαν το εξής χαρακτηριστικό· καθημερινά κάνεις
την μέγιστη προσπάθεια και περιμένεις την Παρασκευή και τις γιορτές ώστε να
λυτρωθείς από τα δεσμά σου. Η πραγματική καλλιέργεια του ατόμου, η προαγωγή
μιας κριτικής ικανότητας στη σκέψη, η εκπαίδευση μεθοδολογιών για την επίλυση
προβλημάτων στην πραγματική ζωή με συνεργασία και ομαδικό πνεύμα, η κατανόηση
αξιών όπως πειθαρχία, φιλαλήθεια, δικαιοσύνη, συγχώρεση, ανάληψη ευθύνης, και
το σημαντικότερο η αυτογνωσία, θυσιάζονταν στο βωμό της ολοκλήρωσης της
διδακτέας ύλης που όριζε το υπουργείο παιδείας. Οι μαθητές κυριολεκτικά
φωτοτυπούσαμε στο μυαλό μας σελίδες βιβλίων, παπαγαλίζαμε τεράστιους όγκους
κειμένων χωρίς να αποκομίζουμε ίχνος από ουσιαστική γνώση και τεχνικές που θα
προετοιμάζαν το μυαλό μας ώστε να γίνουμε άξια σκεπτόμενα μέλη της κοινωνίας.
Το μέλημα όλων ήταν να τελειώσουν μία διεξοδική εργασία· οι καθηγητές να
ολοκληρώσουν την ύλη, και οι μαθητές να “αντιγράψουν” πληροφορίες από ένα
βιβλίο σε ένα φύλο χαρτί, ώστε όσο καλύτερη ήταν η αντιγραφή τόσο μεγαλύτερος
ο βαθμός ως επιβράβευση των “ικανοτήτων” τους!
Εύλογα λοιπόν, μετά από δώδεκα χρόνια εκπαίδευσης σε αυτή τη μεθοδολογία να
έχεις εμποτιστεί πλήρως με το ρητό “όλα ή τίποτα”, αφήνοντας μηδενικό χώρο για
ενδιάμεσες διαβαθμίσεις. Από τις φιλικές και ερωτικές σχέσεις που εξαντλούνταν
από την υπερβολική αρχική προσκόλληση μεταξύ των ατόμων, από νέες ασχολίες που
ο υπέρμετρος ενθουσιασμός παραπλανούσε το άτομο στην αναζήτηση γρήγορων
αποτελεσμάτων, μέχρι και στη νόηση ότι σε μια επαγγελματική σχέση πρέπει να
αναγνωριστείς σύντομα για την ιδιαίτερη μοναδική σου αξία, η ενστέρνιση του
ρητού ήταν τόσο έντονη που όλα κατέληγαν πολύ σύντομα από βαρετά έως και
μισητά. Η γνωστή σε όλους φράση “δεν το έχεις” πηγάζει από αυτή την κουλτούρα,
η οποία είναι σύνηθες φαινόμενο στην εποχή μας. Λαμβάνοντας το παραπάνω υπόψιν
μας, το άτομο διαποτίζεται με την ιδέα ότι θα έπρεπε σε καθετί να ήταν ήδη
έτοιμο χωρίς να στιγματίζεται από την αποτυχία της προσπάθειας Και ενώ η
συνθήκη “όλα ή τίποτα” στην μία όψη της μπορεί να λειτουργήσει ως κινητήριος
δύναμη, ωθώντας το άτομο προς την καλύτερη δυνατή προσπάθεια, η άλλη όψη της
μπορεί να οδηγήσει το άτομο σε αδράνεια, με το σκεπτικό ότι πάντα θα είναι
ανεπαρκής και έρμαιο των ατελείωτων αρνητικών σκέψεων του.
Η σύγκρουση των πεποιθήσεων που σφυρηλατήθηκαν από το σχολείο και
ενδυναμωθήκαν αργότερα στο εργασιακό περιβάλλον, με τις ριζοσπαστικές αρχές
της πρακτικής της Ashtanga ήταν αναπόφευκτη. Πώς ήταν δυνατόν ενώ κάνεις τη
μέγιστη προσπάθεια να μην παίρνεις αποτελέσματα; Το σύστημα υποστηρίζει την
καθημερινή αδιάλειπτη πρακτική, πώς είναι δυνατόν να ανταπεξέλθει κάποιος σε
κάτι τόσο απαιτητικό, ιδιαίτερα όταν έχει να αντιμετωπίσει και τα προβλήματα
της ζωής; Οι ερωτήσεις αυτές προέκυψαν αβίαστα πολύ πριν την ενασχόληση μου με
το σύστημα καθώς καθημερινά ερχόμουν αντιμέτωπος με την ολοένα επιδείνωση της
συνολικής μου κατάστασης στη γενικότερη ζωή μου. Μιας και οι απαντήσεις
κρύβονται πάντα μέσα στις ερωτήσεις, έτσι και σε αυτή τη περίπτωση η μελέτη
των καθημερινών προβλημάτων και δυσκολιών έδωσαν την μεθοδολογία για να βγω
μέσα από το αδιέξοδο. Υπάρχει κάποιος που “στέλνει” τα προβλήματα; Προφανώς
δεν είναι κάποια συμπαντική συνωμοσία εναντίον μου, εκτός βέβαια αν πιστεύω
ότι κάποιος με καταράστηκε και άλλες τέτοιες δυσιδαιμονίες. Οι προσωπικές
επιλογές μου, ακόμα και στα τυχαία ανεξέλεγκτα γεγονότα που λαμβάνουν χώρα
καθημερινά είναι αυτές που είτε θα δώσουν λύση είτε θα επιδεινώσουν το
πρόβλημα. Η απάντηση λοιπόν βρίσκεται στη στροφή της προσοχής προς τον εαυτό
μας και η συνειδητοποίηση ότι στο μεγαλύτερο μέρος τα δεινά μας δημιουργούνται
από εμάς τους ίδιους. Ακόμα και στις περιπτώσεις που η ζωή μας φέρνει
αντιμέτωπους με απρόσμενες δυσκολίες, οι επιλογές μας είναι αυτές που παίζουν
καθοριστικό ρόλο στη τελική έκβαση. Επιπροσθέτως η παρατήρηση για την επίλυση
των καθημερινών δυσκολιών οδήγησε σε ένα ακόμα συμπέρασμα· υπάρχει μια
επιτακτική ανάγκη ενασχόλησης με κάθε μια δυσκολία μεμονωμένα, χωρίς αυτή να
υπερβαίνει το προκαθορισμένο χρονικό περιθώριο που ενδεχομένως να ανήκει σε
μια άλλη κατάσταση. Η αποσαφήνιση ξεκάθαρων ορίων τόσο στο χρόνο όσο και στη
δαπάνη ενέργειας αποδείχθηκε υψίστης σημασίας για την επιτυχή αντιμετώπιση
κάθε πρόκλησης.
Η μεταφορά αυτών των παρατηρήσεων στη πρακτική σήμαινε ότι η υπερβολική
προσπάθεια για την προσωρινή επίτευξη μιας μόνο πτυχής μιας θέσης, για
παράδειγμα ένα δέσιμο, μπορεί να κατανάλωνε όχι μόνο πολύ περισσότερο χρόνο
από τον αρχικά υπολογισμένο, αλλά ταυτόχρονα και πολύ μεγαλύτερα ποσά
ενέργειας, τόσο σε σωματικό όσο και σε πνευματικό επίπεδο. Η συνεχόμενη σκέψη
ότι θα έρθεις αντιμέτωπος με μια θέση που αποτυγχάνεις διαρκώς αποδυναμώνει τα
ψυχικά αποθέματα στρέφοντας την εστίαση σε αυτό που δεν μπορείς να
πραγματοποιήσεις. Η ανάγκη επαναπροσδιορισμού της σημαντικότητας κάθε
ποιότητας, μικρής ή μεγάλης σε όλες τις θέσεις και ευρύτερα σε όλο το σύστημα
είχε μόλις γεννηθεί. Αυτός ο επαναπροσδιορισμός άθελα μου με οδήγησε σε μια
αρχή που ανακαλύφθηκε από τον Ιταλό πολιτικό μηχανικό και οικονομολόγο,
Vilfredo Pareto, εξού και το όνομα της, “Η κατανομή του Pareto” ή “Ο νόμος του
Pareto”. Σύμφωνα με αυτή την αρχή το ογδόντα τις εκατό του αποτελέσματος
προκύπτει μόλις από το είκοσι τις εκατό της προσπάθειας, και εκ πρώτης
εφαρμόστηκε για την κατανόηση της κατανομής του παγκόσμιου πλούτου, αλλά
αργότερα χρησιμοποιήθηκε σε ποικίλα παρατηρήσιμα φαινόμενα κοινωνικής και
επιστημονικής φύσης. Η ορθή προσέγγιση για την αφομοίωση και εφαρμογή του
νόμου 80/20 στα διαφορετικά επίπεδα της ζωής μας έγκειται στη σωστή κατεύθυνση
της προσπάθειας και δεν πρέπει να συγχέεται με μια χλιαρή και επιδερμική
προσέγγιση του στόχου, εφησυχασμένοι πίσω από το μικρό ποσοστό της αναλογίας
προσπάθειας-αποτελέσματος. Είκοσι τις εκατό με λάθος πορεία θα δώσει ακριβώς
το ίδιο αποτέλεσμα όσο και ογδόντα τις εκατό προς την ίδια λάθος πορεία.
Αντίθετα η εστίαση ενός είκοσι τις εκατό προς την σωστή κατεύθυνση θα δώσει το
ογδόντα τις εκατό του αποτελέσματος λόγω της εξοικονόμησης ενέργειας. Η
επίτευξη ενός στόχου είναι πολυπαραγοντική και υπάρχει η ανάγκη συνδυασμού
τεχνικών, οι οποίες χρειάζονται συγκεκριμένα ποσά ενέργειας. Η ικανότητα να
βλέπουμε το δάσος και όχι το δέντρο θα μας κατευθύνει σε μια σφαιρική
προσέγγιση, και αποφεύγοντας τις υπερβολές, η πλεονάζουσα ενέργεια θα
κατανεμηθεί σχεδόν ισόποσα στα πολλαπλά επίπεδα, με αποτέλεσμα συλλογικά να
επιτευχθεί το μεγαλύτερο τελικό ποσοστό. Τα παραπάνω όταν εφαρμοστούν στο
σύστημα μεταφράζονται αφενός στη κατανόηση όλων των ποιοτήτων του, αφετέρου
στην ιεράρχηση από τη σημαντικότερη στη λιγότερο σημαντική. Η χαλάρωση για μια
αδιάλειπτη, ήρεμη αναπνοή μέσα στην κάθε θέση, θα επιφέρει μια απλή και
αβίαστη εκτέλεση της, αφήνοντας το σώμα να αναπνέει από κάθε σημείο του, από
κάθε πόρο του, κάθε άρθρωση του.
Η προσέγγιση της καθημερινής πρακτικής υπό αυτό το πρίσμα, λειτούργησε
εξισορροπιστικά για το σώμα και το πνεύμα μου. Τώρα η καθημερινότητα δεν έμοιαζε
ως ένας ατελείωτος γολγοθάς πολλών διαφορετικών πραγμάτων που έπρεπε να
εκτελεστούν μηχανικά, αλλά ως μια συνεχόμενη ροή εισπνοών και εκπνοών οι
οποίες εκλαμβάνονται από το νου ως αναπόσπαστο κομμάτι της ίδιας της ζωής.
Τώρα η καθημερινή πρακτική ανεξαρτήτως συνθηκών είχε αλλάξει διάσταση· από μια
απλή οδηγία είχε μετατραπεί κυριολεκτικά στη τέχνη να μπορείς να
ανταποκρίνεσαι σε ότι θα σου φέρει η ζωή, είτε το θες είτε όχι, απαλλαγμένη
από το αίσθημα “αντοχής” και μετουσιωμένη ως διαχείρηση ενέργειας. Λέξεις όπως
κουράγιο και υπομονή μετατράπηκαν σε δύναμη, γενναιότητα, θάρρος και σθένος.
Στα μετέπειτα χρόνια η ανάγκη μακροχρόνιων διαλειμμάτων εξαλείφθηκε και η ζωή
κυριολεκτικά επιμηκύνθηκε, αφού δεν περιορίζεται στις ελάχιστες μέρες
ξεκουράσεις, αλλά στο σύνολο των ημερών του έτους, οι οποίες εμπλούτισαν με
την προσθήκη τους την συνολική εμπειρία.
Η Ashtanga ως πρακτική μπορεί να χαρακτηριστεί ως ένα ποτάμι ενέργειας, που
συνεχώς ρέει, περνάει από πολλαπλά διαφορετικά σημεία, άλλοτε δυνατό και
σταθερό, άλλοτε πάλι ελεύθερο και χαλαρό. Συχνά στροβιλίζεται και δημιουργεί
μικρές τοπικές λιμνούλες που δεν κρατούν για πολύ, μόνο μερικές στιγμές, ίσως
πέντε, και μετά συνεχίζει ακάθεκτο την ροή του, ώστε να ταξιδέψει στις
επόμενες περιοχές, έως ότου να καταλήξει στην θάλασσα. Εκεί θα εξατμιστεί και
ως μια άλλη ενέργεια θα μεταφερθεί ξανά στην απαρχή του, ώστε να ξανακυλήσει
από την πηγή στα γνώριμα μονοπάτια, δίχως κάτι να είναι ικανό να ανακόψει την
πορεία του!
δημήτρης
Photo by
Katrina Wright
on
Unsplash
